Cubase Dersleri

TONMAYSTER

BÖLÜM-1

Yaptığınız şarkıları nasıl daha iyi miksler siniz diye tonmaysterlik (tone mais-terlik) hakkında da bilgiler sunmanın sizlere yardımcı olacağını düşündük. Miks yaparken genel katı kurallar olmamasına karşın birtakım önemli detaylar vardır ki, onlar şarkılarınızın daha iyi duyulmasını sağlarlar.

Şimdi EQ (equalizer) tone kontrol ve filtre tekniklerine bakacağız.

MIXveEQ:

Equalisation, sesin orijinal frekansına dışardan müdahale ederek bir veya birden fazla frekansını artırmak ya da azaltmak işlemidir. Orijinal ses kaynağını manyetik bantlara kaydederken meydana gelen kayıpları gidermek amacı ile kullanır olmasına karşın, günümüzde de dijital kayıtlarda aynı amaçla kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra miks sırasında bazı seslerin daha detaylı ve temiz duyulmasında da bize büyük faydalar sağlar.

EQ'yu değişik ve radikal ayarlarla yaratıcı efekt olarak da kullanabiliriz. EQ kişisel zevklere bağlı olarak da kullanılır. Mutlaka bu ya da şu şekilde kullanmalısınız diye katı kurallar yoktur. Nitekim hiçbir EQ, aynı değerleri kullansanız bile bir diğeri ile aynı sonuçları vermez. Bu biraz da el yazısına benzer. Her EQ'nun kendine has sesi ve karakteri vardır. Miks yaparken de çoğu zaman her tonmayster, kendi zevkine ve istenilen ses rengine göre miks yapar. Aynı şarkıyı aynı stüdyoda iki farklı tonmayster miks yapsa iki miks de birbirinden farklı olur. Burada yapılan iki miks de iyi olsa bile kişisel seçiminiz bir tanesi olacaktır. Genelde amatör miksler çok tiz olur ve orta frekanslar pek duyulmaz.

Bu genel bir miks hatasıdır ve her yeni başlayan bu hataları yapar. Iyi bir miks ses spektrumunda her enstrüman/ses için bir yer ayırır ve bunlar ellerin birbirine kenetlenmesi gibi birbiriyle iç içe olur.

Miks yaparken örneğin bas gitarın tonu tek başına çok güzel olabilir. Ama bas gitarın üstüne piyanodan da bas sesler binince ortalık biraz karışır ve bas gitarın o güzel tonu kaybolur gider. Işte burada EQ devreye girer. Yapmamız gereken piyanonun bas frekanslarını biraz kısmak ya da bas gitarın orta frekanslarını biraz yükseltmektir. Burada seçim size kalmaktadır. Hangisi kulağınıza daha güzel ve temiz geliyorsa onu seçmelisiniz. EQ, miks yaparken sesleri birbirine karıştırmamızda bize büyük olanaklar sunar renkleri ortaya çıkarmamızı sağlar. Yanlış kullanımda da ortalıkta bir kargaşa duyulur.

Bir solist ile çalışan herkesin ortak bir problemi olan "Benim sesim hiç duyulmuyor, sesimi aç" şikayetleri büyük çoğunlukla doğrudur fakat solistin kullandığı ses frekans aralığı başka enstrümanlar tarafından kullanıldığından solistin sesi duyulmaz. Burada solistin sesini açmak genelde daha iyi sonuç vermez, çünkü bu sefer de gitar sesi az duyulmaya başlar. Gitarı açarsanız davul az duyulmaya başlar ve bu hikaye VU-metrelerin kırmızıya dayanmasıyla son bulur. Miks yapmak, ses seviyelerinden çok hangi sesi hangi frekans aralığına doğru miktarda yerleştirmenizle ilgili bir işlemdir. Biraz önce verdiğimiz baş gitar piyano örneğinde olduğu gibi.

EQ ÇEŞITLERI

LPF (low pass filter), ses spektrumunda sadece alçak frekansların geçmesine izin verir ve yüksek frekans sesleri keser.

HPF (high pass filter)'nin tam tersi olarak çalışır. Yüksek frekans seslerin geçmesine izin verip alçak frekans sesleri keser.

Filtreler istemediğimiz gürültü ve sesleri kesmekte kullanılır. LPF ve HPF değerlerini ayarlayarak daha temiz kayıt yapmamız kolaylaşır. Örneğin miks esnasında solistin kullandığı ses spektrumunun altını ve üstünü HPF/LPF ile kesersek istenmeyen diğer gürültüleri azaltmış ya da kesmiş oluruz.

Shelving Filters hemen hemen hepimizin yakından tanıdığı radyo, TV, kaset çalarda bulunan bas/tiz kontrolüdür. Basitçe bas ve tiz frekansları yükseltir veya azaltır.

Parametric EQ istediğimiz frekansta çalışmamıza olanak sağlayan EQ çeşididir. Seçtiğimiz frekansın "gain"ini artırdığımızda "peak", "gain"i kıstığımızda "dip" elde ederiz.

Cubase kanal mikseri "Parametric EQ ve LPF/HPF" den ve "Shelving EQ"dan oluşmaktadır.

Parametric EQ, miks yaparken en çok kullandığımız EQ çeşididir. Frekans spektrumunda gezinerek sesi kötü etkileyen frekansları bulup gain'i kısarak kesebilir veya sesin parlak noktasını bulup burada gain'i artırarak sesi daha parlak yapabiliriz. Birden fazla frekans kullanarak bu iki işlemi tek bir parametrik EQ ile yapabiliriz. Parametrik EQ'larda ikiden fazla frekansı artırmak ya da azaltmak yoluyla sesin harmonileri ile de oynayabiliriz. Parametrik EQ'lardaki Q (band genişliği) ile daha hassas EQ ayarları yapabiliriz.

Graphic EQ'lar HI-FI ve PA sistemlerinin sıkça kullandığı bir tür EQ'dur. Birbiri ardına bağlanmış fitrelerden oluşur. Bütün fader'lar sıfır konumundayken sese herhangi bir etki yapmayıp Graphic EQ'nuzun size sunduğu filtre sayısına ve frekanslara göre belirli frekansları artırıp belirli frekansları azaltabiliriz. Profesyonel stüdyolarda sesin orijinal halde duyulmasını sağlamak amacıyla spektrum analız yapan cihazın verdiği değerlere göre belli frekansları kısar ve belli frekansları artırırız.

Passive EQ'lar herhangi bir güç kaynağına ihtiyaç duymadan çalışan EQ'lardır. Elektro gitarlar, bas gitarlar çoğunlukla bu tarz EQ kullanırlar. Passive EQ kullandığınızda gain azalır ve bunu compasate etmek için "com-pasating amplifier" sinyal yolunun sonuna eklenmesi gerekir.

EQ KULLANIM KILAVUZU

EQ kullanırken genel olarak 6 önemli ses frekans aralığına dikkat etmeliyiz:

» Alçak Bas sesler 16hz ve 60hz aralığıdır. Bu aralıktaki sesleri duymaktan çok hissederiz. Bu aralıktaki seslerin çok yüksek olması genel sesin daha bulanık duyulmasına neden olur.

» Bas sesler 60hz ve 250hz aralığındadır ve şarkının önemli ritim partisyonlarım içerir. Bu frekans aralığını artırıp azaltarak şarkımızın daha dolu veya zayıf duyulmasını sağlarız. Fazla artırırsak şarkımız da boom sesleri ortalığı kaplar.

» Orta sesler 250hz ve 2000hz aralığındadır. Bu aralık birçok müzik enstrümanının alçak harmoni seslerini içerir.

» Üst Orta sesler 2khz ve 4khz aralığıdır. Bu aralığın fazla artırılması dinleyicilerde rahatsızlık yaratır. Bebek ağlaması bu aralıktadır ve genelde kimse bebek ağlama sesini sevmez.

» Parlaklık 4khz ve 6khz aralığıdır. Şarkımızın daha net ve önde duyulmasını bu aralıktan ayarlarız. 5khz de 5db'lik bir artış şarkının tümünde 3db'lik bir gain artışı sağlar. 5khz de gain'i kısarsak şarkımız daha uzaktan geliyormuş hissi yaratır.

» Üst Tiz 6khz ve 16khz aralığıdır. Sesin parlaklık ve temiz duyum hissini buradan ayarlarız.

Vocal (solist): EQ uygulanması en zor seslerden biridir. Herkes koto veya zurnanın sesini bilmeyebilir. Fakat hemen herkes vokal'de (insan sesinde) bir gariplik varsa bunu hemen sezer. Bunun sebebi kulağımızın insan sesine çok duyarlı olmasıdır ve onu çok iyi tanımasıdır. Parlaklık için 5khz , "s" sesler için 7.5-10khz, boom sesler için 200-240hz ve 120hz sesin doygunluğu için kullanılan frekanslardır.

Bas: Bize problem yaratan enstrümanlardan bir tanesidir. Bas sesi bir oktav içersinde kullanılıyor ise; bu bas sesini tonlamak kolay olmakla beraber, eğer bas iki ve daha fazla oktav kullanıyor ise; daha dikkatli olmamızı gerektirir. Bas enstrümanında oktavlar arası ses rengi değişikliği diğer enstrümanlardan daha fazladır. Keskinlik için 0,7 -1 khz, alt baslar için 60-80hz ve tel gürültüsü için 2,5khz

Akustik Gitar: Yeni teller kullanıp, mikrofonumuzu da dikkatlice yerleştirirsek (ses deliğinden köprüye bakacak şekilde) fazla bir problemle karşılaşmayız. Hacim için 240hz, netlik için 2,5khz-3,75khz-5khz. Bas teller için 80-120hz

Elektro Gitar: Kullandığınız manyeto, gitar ve amfi/hoparlör ilişkisini doğru seçmeniz gereken bir enstrümandır. Çok iyi bir gitar, kötü amfi/hoparlör istediğiniz büyük, derin ve yüzünüzde patlayan gitar tonunu yakalamanızda sizi oldukça uğraştıracaktır. Hacim 240hz, keskinlik 3-5khz

Piyano: Sesini birçoğumuz yakından duyma şansına pek sık ulaşamadığımızdan ev stüdyolarında piyano tonlarken biraz tahmini davranır, elimizde mevcut ise bir CD dinleyerek nasıl ton-landığı hakkında bilgi edinmeye çalışırız. 2-4khz arası piyano için güzel ton yaratmanıza yardımcı olacaktır. Piyanonun sesi hala net ve temiz gelmiyorsa 150-500hz arasını biraz kısabilirsiniz. "Honky-tonk" ses elde etmek için dar bir 'Q'ile 2,5khz civarına yükseltin.

Davul: Davul ve bas müzik içersinde beraber çalışması gereken birbirini tamamlayan seslerdir ve her ikisini de uyum içerisinde çalışacak şekilde tonlamalıyız.

•Kik: Keskinlik 2,5khz, derinlik ve bas 60-80hz.

•Trampet: Doygunluk 150-300hz, keskinlik 5khz.

•Toms: Keskinlik 5khz, doygunluk 240hz.

•HiHat ve Ziller: Parlaklık 7,5-lOkhz "gong" tipi ses için 200hz. Perküsyonlar: Tek başlarına tonlan-dıklarında çok güzel ses elde ettdiği-miz fakat miks'in içinde kaybolan cinsten enstrümanlardandır. Onları en güzel tonlamanın yolu, diğer enstrümanlar da çalarken miks'in içinde tonlamaktır.

Synth: Synth'leri tonlarken diğer enstrümanlara da yer bırakmayı unutmayın. Özellikle "pad" sesler bütün ses spektrumunu kaplar. HPF, LPF'ler kullanarak gerekli olmayan frekanslardan kurtulmanız ve parametrik EQ ile daha detaylı tonlamanız size diğer enstrümanlara da yer bırakmanızda kolaylık sağlamış olur.

Loops: Genelde proses edilmiş olarak bizlere ulaşır. Tonu miks içinde uygun gelmiyorsa kullandığımız "loop" çeşidine göre EQ uygulayabiliriz.

Brass: Parlaklık için 5khz ve üstünü kullanırız. Bu çok parlak gelirse 3,5khz de oynamalar yapabilirsiniz 1-2khz civarını biraz keserseniz kulağınızda da bir rahatlama olduğunu hissedeceksiniz.

Yaylılar: Yaylılar solo ise 250hz doygunluk ve 7-10khz arası keskinlik için kullanırız. Yaylıları "pad" ses olarak kullanıyorsanız daha dikkatli olmalısınız. (Bknz Synth)

Yukarıda verdiğimiz EQ değerleri yaklaşık değerlerdir, istenilen sonucu alabilmek için verilen değerler üzerinde oynamalar yapmanız gerekebilir. EQ kullandığımızda sesin seviyesi de değişmektedir (artar/azalır). Bu yüzden EQ kullandığımızda bunu "com-pansate etmek" için "gain/fader" ilişkisini kullanmalıyız.



Cubase EQ ' da genel kullanımlı EQ ayarlarına üstteki pop-up menüsünden ulaşabilirsiniz.

CUBASE SÖZLÜĞÜ

Dijital ortam terimlerini (bazı terimler analog sistemlerde farklılıklar gösterebilir) ileride daha detaylı göreceğiz.

Audio in/out: Ses giriş/çıkış

Bnk bank : Sintizayzer ses bankaları

Bus: Ses veri yolu

Cliping: Sesin O seviyesini bir anlık geçmesi

Device: Cihaz, aygıt

Dîstortion: Sesin 0 seviyesini geçerek bozulması

Inspector: Cubase'de ses ve MIDI kanal detayları

MIDI: Müzik enstrümanları dijital arabirimi

MIDI input: MIDI giriş

MIDI output: MIDI çıkış

Mono: Tek bir ses kanalı

Normalize: Ses seviyesinin dijital olarak yükseltilme işlemi

Punch in/out: Kayıt yaparken belli bir ölçüde kayıt işlemini başlatıp/sonlandırma

Record Enable: Kayıt durumuna hazır hale gelmek

Stereo: 2 ses kanalı

Transport Paneli: Cubase'de başlama, durma, kayıt ve diğer fonksiyonların bulunduğu panel

VSTi: Sanal enstrümanlar

Program Change: Sintizayzer'ımızın ses seçim komutu






Cubase'de aranje ve miks

Şarkılarınıza Cubase mikser yardımıyla doğal bir derinlik ekleyebilirsiniz. Bunun için Cubase ile beraber gelen "Reverb A" ev kayıtları için yeterli olacaktır.

PROJECTWINDOW

Cubase ile hazırladığımız değişik event ve MIDI part'ları yan yana dize*rek kendimize göre bir aranje yapar*ken "project window"u kullanırız. Aranje yapmaya başlamadan önce "The Snap" düğmesinin aktif oldu*ğundan emin olmalıyız. Snap fonksi*yonu bize kopyalama ve yapıştırma gibi işlemlerde doğru yerleri kullan*mamızı sağlar. Böylece 'partlar' ara*sında bir uyumsuzluk olmaz. "Grid pop-up" menüsünden de "Bar" seçer*sek aranje yapmaya hazırız demektir. Grid menüsünden "Bar" seçtiğimiz*de işlemler barlara göre, "Beat" seçti*ğimizde vuruşlara göre, "use qantize" seçtiğimizde ise seçili quantize ölçüsü*ne göre işlemlerimizi yaparız. Biz şim*dilik "bar" seçeneğini kullanacağız.
Project penceresinde de görüldüğü gibi 2 MIDI ve 2 ses kanalımız mevcut ve bunlar rastgele duruyorlar. Şimdi adım adım neler yapabileceğimize ba*kalım.

Ses ve MIDI parçalarının hareketi

Herhangi bir parçayı sol tıklayıp fare*mizi sağa sola çekerek istediğimiz par*çayı istediğimiz yere yerleştirebiliriz. Biz örneğimizde bütün parçaları birinci bara taşıyacağız. Bunun için teker teker bütün parçaların üstüne sol-tıklayıp aranje sayfasının başına çekiyoruz.

Hata yaparsak Edit menüsünden Undo'yu tıklayarak geri alabiliriz.
Kopyalama - Copy/Paste: Herhangi bir parçayı tıklayarak seçtikten sonra CTRL-D tuşları ile parçaları yan yana kopyalayabiliriz. Biz örneğimizde ya*nına 3'er kopya koyarak 8 bara ta*mamlamış olduk. Ayrıca herhangi bir parçayı tıklayarak seçtikten sonra ALT-sol tık ile parçayı istediğimiz ye*re de kopyalayabiliriz.
Bölme ■ Split: Bunun için aranje sayfa*sındaki "Tools" seçeneklerinden ma*kası tıklayarak bölme işlemine başla*yabiliriz.
Üçüncü satırdaki SESI dosyası gere*ğinden fazla uzun görünüyor ve 5. bardan sonrasını kesmek istiyoruz. Bunun için makasımızı kesmek istedi*ğimiz sesi dosyasının üstüne ve 5. ba*rın hizasına getirerek tıklamamız ye*terli olacaktır.

Undo ve Redo
Undo bize yanlışlıkla yaptığımız düzeltmelerden veya beğenmediğimiz düzeltmelerden geri dönmemizi sağlar. Cubase'de normal "undo/undo history" ve "offline process history" olmak üzere iki çeşit undo
fonksiyonu vardır. Normal undo ile Cubase içinde neredeyse yaptığımız her işlemi geri alabiliriz. Undo history sadece ses değil diğer bütün MIDI ve aranje düzeltmelerini de saklar. Undo listesine "Edit" menüsünden "History"i tıklayarak ulaşabiliriz. Offline process history ile audio event'lere uyguladığımız düzeltme, FX ve diğer işlemleri geri almamızı sağlar. Offline undo listesine "Audio" menüsünden "offline process history" seçeneğini tıklayarak ulaşabiliriz.

■ Redo, undo ile geri aldığımız işlemi tekrar yapmamıza olanak sağlar. Örneğin aranje sayfasında bir midi part sildik. Daha sonra bu sildiğimiz midi part'ı undo ile geri çağırdık. "Edit" menüsünden "Redo" seçeneğini tıklarsak midi part tekrar silinecektir. Undo listesinden işaretlediğimiz undo işlemleri, Redo listesinde Redo listesini oluştururlar.

Bölme işleminden sonra "Tool" se*çeneklerinden "object selection" aracı*na geri dönmeyi unutmayalım.
Silgi - Erase: "Tools" seçeneklerinden "erase - silgi" aracını seçtikten sonra silmek istediğimiz parçanın üzerine tıklamamız yeterli olacaktır. Biz örne*ğimizde SESI parçasının 5. bardan sonraki kısmını silmek istiyoruz. Bu*nun için SESI parçasının 5. bardan sonraki ayrık parça üzerine silgi aracı ile tıklayarak siliyoruz.
Mute- Sessiz: Mute aracı bize aranje ya*parken silme işlemini kullanmadan sa*dece o parçayı sessiz duruma getirme*mize yarar. Böylece aranje yaparken değişiklikler ve denemeler yaparken silme/kopyalama işlemlerinden daha çabuk sonuçlar almamızı sağlar. Bu*nun için "Tools" seçeneklerinden "Mute" aracını alarak sessiz duruma getirmek istediğimiz parçaların üstle*rine tıklamamız yeterli olacaktır. Biz örneğimizde Piano parçasının 2. ve 3. parçalarının üstlerine "Mute" aracıy*la tıklayarak bu 4 ölçülük bölümü ses*siz hale getirdik. Bu parçaları daha sonra tekrar sesli hale getirmek ister*sek tekrar "Mute" aracıyla sessiz par*çaların üzerine tıklamamız yeterli ola*caktır. Sessiz parçalar ekranda gri renk tonu ile görünür.
Şimdi transport panelinden play düğmesine basarak yaptığımız edit'le-ri dinleyebiliriz.

CUBASE"VST MIXER"

Cubase "VST Mixer" bize iki türlü efekt kullanma imkanı sağlar. "Insert Fx" ve "Send Fx".
► Insert Fx (insert efekt) Sinyal veri yo*luna seri olarak bağlanır. Böylece sinya*lin tamamı insert efekt'ten geçer. Geçen sinyalin miktarını ayarlamak için kul*landığımız insert Fx'den gerekli ayarla*rı yapmamız gerekir. Genelde bu ayar "mix" ayarı olarak anılır. Dinamik Fx'ler; kompressor, auto tüne, EQ, vb genelde insert Fx olarak kullanılırlar.

► Send Fx birden fazla ses kanalını aynı efekte yollamamızı sağlar. Re*verb, delay, Chours vb efektleri "Send Fx" olarak kullanırız. Her kanala ay*rı reverb (insert reverb) kullanılmaz diye bir kural yoktur ama her kanala ayrı ayrı reverb Fx kullanırsak bilgisa*yarımızı gereğinden fazla zorlamaya başlayabiliriz. Profesyonel stüdyolar*da da genelde bir tane süper kalite re*verb ve bir-iki tane de kaliteli reverb cihazı bulunur.
Cubase kanal mikserde görülen EQ'yıı da bir insert Fx olarak görme*miz gerekir. Ne kadar EQ uygularsak o kadar EQ ses kanalına doğrudan et*ki yapar. Bazen insert Fx'ler ses tasa*rımında send Fx olarak da kullanılır*lar. Örneğin Distortion Fx'i hem "send" hem de "insert" Fx olarak kullanabiliriz.
Dolu dolu bir distortion gitar sesi elde etmek istiyorsak distortion Fx'i "insert Fx" olarak kullanmamız gere*kir. Böylece sesin tamamı bu Fx ünite*sinden geçecek ve gerekli ayarları ya*parak istediğimiz sesi elde etmemizi sağlayacaktır. Davul sesini biraz daha "crunchy" yapmak istersek o zaman distortion Fx'i "Send Fx" olarak kul*lanırız. Böylece mikslediğimiz davul sesine artı olarak bir miktar distortion Fx ekleyerek istediğimiz "crunchy" davul sesini elde edebiliriz.
Reverb efektini de genelde "Send FX" olarak kullanırız. Bu bize Reverb'e ayrıca EQ uygulamamıza ola*nak sağlar.

Cubase'de "Send Fx"ler için ayrı bir kanal yaratılır. Bunun için Project me*nüsünden 'add track - FX Channel' se*çeneğini tıklamalıyız. Karşımıza çıkan pencereden mono/stereo ve kullanaca*ğımız efekt çeşidini seçebiliriz. Eski Cu*base versiyonlarında "Send FX" için kısyol Fil ile karşımıza çıkan efekt penceresinden efektleri seçiyorduk.

CUBASE DOSYALARI

Cubase'de şarkılarımız proje C'.cpr") olarak saklanır ve her zaman bir proje dosyası ile bağlantılı çalışır. Birden fazla proje aynı dosyayı paylaşabilir.
► Audio Dosyası: Projemizde kullandığımız ses dosyalarını içerir.
► Edit Dosyası; Ses dosyalarında yaptığımız düzeltmeler esnasında otomatik olarak Cubase tarafından yaratılır. Bu dosyalara dokunmamak gerekir ve sabit diskimizde yer açmak için bir kısmını silmemiz gerekiyorsa "Clean up" fonksiyonunu kullanmamız daha emniyetli olacaktır.
► Images Dosyası; Ses dosyalarının waveform grafiklerini saklar.
► Freeze Dosyası: Freeze işlemine tabii tutulmuş VSTi ve ses kanal dosyalarını saklar. Bu dosyalara dokunmamamız gerekiyor.
► Project Dosyası: Ses ve video dosyalarına ait bilgileri, MIDI data değerlerini, sample rate ve diğer ayarları saklar.






REVERB ILE SESLERE AKUSTIK BIR UZAY YARATMAK

Reverb, kullandığımız seslere akustik bir uzay yaratmak için kullanılır. Ar*ka arkaya çok yakın ve kısa yansıma*ların oluşturulmasıyla yaratılır ve sese derinlik hissini ekler.
Reverb Parametreleri:

Early reflection patern: Üretici firma tara-fından katedral, kubbe, oda vb. akus-tik mekanların reverb'lerini simüle eden programlardır. Süresi kullanıcı tarafından ayarlanabilir. Bazı üreticiler odada durduğumuz yere göre bile reverb ayarları yapmamıza olanak sağlıyor. Örneğin konser salonunda en önde oturan ile en arkada oturan farklı reverb efekti duyar.
Pre-delay: Oda büyüklüğü ile doğrudan orantılı olup sesin bir yerlere çarpıp reverb efektini duyduğumuz zamanın ayarıdır. Pre-delay miktarı ile odanın büyüklüğü hakkında bir illüzyon ya*ratabiliriz. Pre-delay aynı zamanda vokallerin reverb'den ayrılarak daha temiz duyulmasını sağlar.
Decay time: Reverb efektinin süresidir.
High-frequency damping: Bu ayarla yük*sek frekansların reverb bitiş sürelerini kısaltabiliriz. Bu ayar bize, yüksek frekanstaki seslerin doğal oda ortamında emilerek daha önce sona ermelerini si*müle eder. Böylece daha doğal reverb efekti elde etmiş oluruz.

REVERB VE DAVUL

Kullandığımız sample kik veya da*vul makinesinden kullandığımız kik sesleri genelde reverb ile proses edilme*miş olurlar. Kik sesine bariz bir reverb efekti koyduğumuzda alçak frekanslar*da ortalık fazlasıyla karışır ve bu bü*tün miksin daha bulanık duyulmasına neden olur. "Short Ambient" tarzı bir reverb kullanırsak hem alçak frekans*lar fazla karışmaz hem de daha net ve güçlü bir kik sesi elde etmiş oluruz.
► Trampet'te alçak frekans sorunu olamadığından daha fazla reverb efek*ti uygulayabiliriz. Trampetlerde genel*de reverb efektinin daha parlak ve sız*layarak uzaması nedeniyle "Plate" tar*zı kullanılır. Şarkının temposu düşük ve reverb için ekstra boşluklar yoksa uzun "decay time" kullanmaktan ka*çınmalıyız. Aksi takdirde trampet sesi*ni yan odadan duymaya başlayabiliriz.
Kısa reverb zaman ayarıyla daha fazla reverb efekti kullanmak bizde daha doğal ve canlı bir duyum hissi yaratır. Daha büyük trampet sesi elde etmek için "hail" ayarı ve biraz da "pre-delay" kullanmamız yeterli ola*caktır. Bu bize çift baget vuruşuna yakın büyüklükte bir trampet sesi sağlar.
► Tom'lar genelde reverb efektine faz*la ihtiyaç duymazlar. Yaptığımız mik-se uygun bir kısa reverb efekti kulla*nırsak tom'lar doğal duyulacaktır.
► Hi-hat'lere de kısa zamanlı "ambi*ent" veya "plate" tarzı reverb kulla*nabiliriz. Reverb miktarını hi-hat'ler üç boyutlu fakat önde duyulacak şe*kilde ayarlamalıyız.
► Perküsyonlara uygulanan reverb bi*raz da onları şarkı içinde nasıl miksle-diğimiz ile orantılıdır. Kullandığımız yere ve parçaya göre uzun ya da kısa reverbler tercih edebiliriz.

REVERB VE VOCAL

Vokal sesine eklenmiş kötü ve ayarsız bir reverb veya sıfır reverb çok iyi söy*lenmiş bir şarkının boşa gitmesine ne*den olacak kadar önemlidir. Kayıt sı*rasında da reverb kullanımı soliste bü*yük fayda sağlar. Solist reverb efektin*den kendi sesinin uzantısını duyarak kendisine referans alır ve daha düzgün söyler.
Çok fazla reverb solistin arkadan duyulmasına neden olur. Bu da dinle*yicinin soliste olan ilgisini azaltır. So*list ve müzik arasındaki kontrast kay*bolur. Çok az reverb kullanımı ise so*listi müzikten ayırarak çok önde du*yulmasına ve müzikle kontrastın çok fazla olmasına yol açar.
Solistin önde fakat müzikle uyum içinde duyulmasını sağlamak için çok kısa süreli reverb ve 50ms-80ms arası pre-delay kullanabiliriz. Soliste iki farklı reverb kullanmak aslında en iyi çözümdür: Bir tane uzun ve bir tane de kısa fakat pre-delay'li reverb. Böy*lece solistin şarkı içindeki derinliğini ve stereo imaj içindeki netliğini solist ve şarkıya uygun bir şekilde ayarlaya*biliriz. Cubase ile beraber gelen "Re*verb A" ve "Reverb B"de bu kadar çok hassas ayar olmasa da ev kayıtla*rı için yeterli sayılabilir.

Loop'larınızı kesmenin kolay yolu

■ ReCyle hazır loop'lan kesmek için kullandığımız yardımcı programlardan bir tanesidir. ReCycle loop'lan otamatik olarak keser, gerektiğinde elle müdahale etme olanağı sağlar ve kullanımı çok da
kolay olan bir yardımcı programdır. Dosyaları Rex uzantısıyla saklar ve Cubase Rex dosyalarını normal ses dosyaları gibi açabilir. Bu bize Recycle programında yaptığımız kesme işlemlerini Cubase içinde daha rahat
düzeltme ve düzenleme imkanı sağlar. Reyle ile kesilmiş loop'lan MIDI notaları ile de çağırabiliriz. Ayrıca ses quantize olanağı da sağlar.
ReCycle'dan "sens" miktarını artırıp hangi hassasiyette kesme işlemi yapmak istediğinizi belirtmeniz yeterlidir. Loop'un kaç ölçü ve vuruştan oluştuğunu da belirttikten sonra Rex uzantısı ile saklayabilir ve Cubase'den aynı dosyayı Rex olarak açabiliriz.

TONMAYSTER

■ Limiter'ler ve compressor'ler birer otomatik gain kontrol üniteleridir. Se*sin seviyesini otomatik olarak ayarla*mamıza yararlar.
Genel olarak dinamik ünitelerinin kullanımı 5 ana başlık altında topla*yabiliriz:
1. Sistemimizi ani ses değişimlerinden korumak: Sinyal ve gürültü seviyesini optimum seviyede tutarak yüksek seviyelerde kayıt yaparken beklenmedik yüksek ses seviyelerinden ve distortiondan korumak için ses veri yoluna Limiter koyabiliriz.
2. Loudness artırımı: Sesi daha yoğun ya da daha zayıf yaparak Loudness seviyesini değiştirebiliriz.
3. Gürültü seviye kontrolü
4. "s", "t" ve "p" gibi gürültü çıkaran harflerle başlayan seslerin kayıtlarının kontrolü.
5. Özel efektler

Compressor'ler: Compressor'ler düzenli olmayan ses seviyelerini düzelten bir çeşit otomatik ses seviye ayarlayıcı olarak çalışarak, sesleri daha balanslı ve düzgün duymamıza ve kayıt etme*mize yardım ederler. Ses çok yüksek*ken ses seviyesini azaltır, ses seviyesi belli bir seviyeye düştüğünde hiçbir şey yapmaz. Sesin başından sonuna kadar belli bir balans içinde olmasını sağlar.
Enstrüman veya insan sesi kaydederken her sesin bir di*namiği vardır. Kayıt esnasında enstrümanlar çalmışa göre yüksek ve düşük seviyelere ulaşırlar ve buna enstrüman dinamiği denir. Her ses kayıt cihazının da değişik dinamik seviyeleri vardır. Bu yüzden ses kayıt yaparken dikkat et*memiz gereken iki önemli hu*sus vardır:
• Eğer çok düşük seviyede kayıt yaparsak kayıt yaptığı*mız cihazın doğal olan gürültüsünü de duyulur bir seviyede kayde*deriz.
• Eğer çok yüksek seviyede kayıt ya*parsak seste bozulmaya (distortion) neden oluruz.
Bu iki sorundan kurtulmanın en ko*lay yolu compressor kullanmaktır. Iyi ayarlanmış bir compressor ile kayıt yapmak, en yüksek ses seviyelerini distortion oluşturmadan ve en düşük ses seviyelerine de gürültü seviyesinin üzerinde tutarak kayıt yapmamıza olanak sağlar.
Compressor'lerde Threshold, Ratio, Release ve Hold gibi bir takım ayarlar vardır.




Cubase'de edit ve aranje
Bu yazıda Key Editör, Sample Editör ve Aranje sayfası fonksiyonlarının bizlere sağladığı kolaylıkları göreceğiz.

CUBASE'DE yeni bir proje sayfası veya halen üzerinde çalışmakta oldu*ğumuz bir Cubase şarkısı açalım. Transport panelindeki locator'un L değerine 1 ve R değerine 2 yazarak 1. ve 2. bar arasını loop alanı olarak işa*retleyelim. Bu loop alanı içersindeki herhangi bir MIDI Part'ı üzerine çift tıklayarak KEY EDITÖR penceresini açalım.
KEY EDITÖR

Key Editor'ün içinde görülen yatay uzun barlar bize dikey konuma göre notaları, yatay konumuyla ise nota uzunluklarını ve hangi ölçüde olduğu*nu gösterir. Sol tarafta gördüğümüz MIDI Keyboard, bize doğru notaları seçebilmemiz için sanal bir keyboard görevi görür. Key Editor'ün altında bulunan 'Controller Display (göster*gesi)' velocity, modulation vb diğer MIDI değerlerini grafik olarak görmemizi sağlar.
Key Editor'de faremizi herhangi bir noktaya getirdiğimizde üst taraftaki Toolbar'da hangi nota ve ölçü içinde olduğumuzu ve sağ taraftaki sanal pi-yano'dan da hangi notayı işaretlediği*mizi görürüz.
► Key Editör'den kalem (pencil) ara*cını seçelim.
► Dilediğimiz herhangi bir noktaya tıklayalım.
► Eğer sadece bir kere tıklarsak yaz*dığımız nota "length Q" değeri kadar olacaktır. Daha uzun notalar yazabilmek için length Q değerini her sefe*rinde değiştirmektense faremizle tık*layıp sağa doğru çekerek istediğimiz uzunlukta notaları daha kolay elde edebiliriz. > Yazdığımız notaların şiddeti (velo-city) tool barda'ki "insert velocity" değeri kadar olacaktır. Notaların şid*detini "key editor"ün altındaki "cont-roller display"den yapabiliriz.
"The Snap" fonksiyonu bize yerleş*tirdiğimiz notaların doğru yerlerde ol*masını sağlar. Bunu Bars+Beat, Se-conds, Time Code, Samples değerleri*ne göre yapabiliriz. Biz örneklerimiz*de Bars+Beat seçeneğini kullanacağız.


KEY EDIT ile düzeltmeler

Yazdığımız bir notayı düzeltmek için Tool Bar'dan"Arrow" aracını kullanı*rız. Sadece bir notayı düzeltmek isti*yorsak o notanın üzerine bir kere tık*layarak işaretleyelim. Birden fazla no*tayı düzeltmek istersek klavyemizden Shift'e basıp düzeltmek istediğimiz di*ğer notaları da tıklayarak seçebiliriz. Faremizi işaretli notanın/notaların sol başına veya sağ başına getirerek sol-tıklayıp sağa sola çekersek seçtiğimiz notanın uzunluğunu ve başlangıç nok*tasını değiştirebiliriz. Faremizi seçtiği*miz notaya sol tıklayıp yukarı-aşağı çekersek de notayı değiştirmiş oluruz. Ctrl-A ile tüm notaları seçerek aynı anda tüm notaların değerini değiştire*biliriz.

Velocity: Velocity bize notaların hangi sertlikte/şiddette çalındığını gösterir. Key editörün altındaki "Controller" göstergesi, notaların velocity değerle*rini grafik olarak değiştirmemize ola*nak sağlar. Velocity değerleri ise, bize yazdığımız notaların kulağa daha doğal gelmesini sağladığı gibi şarkıları*mızda iniş ve çıkışları da kolayca yap*mamıza yarar.
Ouantize: Quantize notaların yerli yerin*de olmasını sağlayan bir fonksiyondur.
Aranje sayfasında quantize yaptığı*mızda seçili olan part ve içindeki no*talar da quantize işlemine tabii olur. Key Editor'de ise sadece seçili olan notalar quantize işlemine tabii olur. Hiçbir nota seçili değil ise bütün nota*lar quantize işlemine tabii olur. (Kısa-yol"Q")
Şimdi bir örnekle Quantize fonksi*yonunu görelim:
Örnek olarak 10 tane nota kaydetti*ğimizi ve bunu Key Editor'den düzel*teceğimizi farz edelim.


Yukarıdaki resimde de görüldüğü gibi bazı notalar tam yerli yerinde değil ve dinlerken de kulağımıza doğru gelmiyor.
► Key Editor'de quantize, 1/16'lık nota değerinde seçili olarak açılır. Eğer 1/32'lik 1/8'lik veya diğer bir de*ğere göre quantize yapmak istersek Tool Bar'daki "Quantize pop-up" menüsünden bu seçimi yapabiliriz.
► Tüm notaları quântize yapmak için herhangi bir nota seçmeye gerek kal*maksızın MIDI menüsünden "Över quantize - Q" seçeneğini tıklayarak qu-antize işlemini gerçekleştirmiş oluruz.
► Sadece belirli notaları Quantize yapmak için Tool Bar'dan "Arrow" aracını alıp gerekli notaları işaretle*dikten sonra quantize (Q) yaparız.


► Key Editor'de her hangi bir Cont*roller göstergesi yoksa Key Editor'ün herhangi bir yerinde faremizle sağ tıklayalım. Açılan menü seçenekleri*nin en altında bulunan "Create New Conroller Lane" seçeneğini seçelim. Böylece velocity göstergesi Key Editor'ün altında açılmış oldu. Eğer açı*lan ufak pencerenin içindeki pop-up menusunu de açarsak daha birçok controller seçenekleri olduğunu görü*rüz. Biz örneğimizde "velocity " seçe*neğini inceleyeceğiz.

Controller pop-up'dan Velocity'i tıklayalım.

Velocity'ler bize düşey çubuklar olarak görünecektir. ► Kalem fonksiyonunu alarak bu dü*şey çubukları uzatıp kısaltarak velo*city değerlerini değiştirebiliriz. Aynı vuruşta birden fazla nota varsa vele-ocity değişikliği üst üste olan notaların hepsine etki eder. Sadece belli notala*rın velocity değerlerini değiştirmek is*tiyorsak "arrow" fonksiyonu ile bu notaları seçtikten sonra kalem fonksi*yonu ile gerekli değişiklikleri velocity grafiğinden yapmamız gerekiyor.
► Yan yana birden fazla notanın ve*locity değerlerini değiştirmek için "Li-ne" fonksiyonunu kullanarak inişler ve çıkışlar yaratabiliriz.
Transport panelinden Play tuşuna basarak yaptığımız düzeltmeleri dinle*yebiliriz.




Mavi kısmı kopyaladık.


Yukarıdaki mavi seçili bölümü yapıştırdık.

Müzik CD lerini Hangi Hızda Basmalıyız?
Müzik CD'leri basarken kalite, kullandığımız yazma hızı ile doğrudan bağlantılı olup ses kalitesine direkt etkisi artık herkes tarafından biliniyor. Bu arada CD yazıcımızın ve kullandığımız CD-R'ın da etkisi azımsanamayacak kadar fazla. CD'lerimizi daha hızlı yazdırdığımız zaman CD deki error-hata sayısı doğrudan hızla bağlantılı olarak fazlalaşmıyor. Kullandığımız ses dosyaları dijital olmasına karşın aslında CD yazdırma işlemi analog bir işlem. CD yazıcıları CD'lerin okuma yüzeyinde ufak tümsekler oluştururlar. CD çalarımıza bir CD koyduğumuzda CD çalar bu tümsekleri okur.
Bu tümseklerin aralıkları ve özellikle bu tümseklerin aralarındaki köşelerin keskinliği çok önemlidir. Bu köşelerin keskinliği kullandığımız CD yazıcı ve CD-R ile de bağlantılıdır.
Bu köşeler yazma hızını artırdıkça keskinliklerini yetirirler ve daha yuvarlak veya yumuşak köşeler oluşturmaya başlarlar. Bunun sonucunda da yüksek hızlarda basılmış audio CD'leri normal CD çalarlarda kullanırken "jittery" CD'deki dijital ses bilgilerinin okunmaz bir hal almasına yol açar. Pek çoğumuzun evde bastığı audio CD lerin normal CD çalarlarda çalmaması, yüksek hızda audio CD yazdırmamızdan kaynaklanır. Audio CD'lerimizi 4x veya daha düşük hızlarda yazdınrsak bu tür sorunlarla karşılaşma olasılığı çok daha düşük olacaktır.


Ses Dosyaları Terminolojisi

■ Audio Clip: Cubase ile ses kaydı yaptığımızda sabit diskte ses dosyası, Cubase'in içinde audio clip yaratılır.
Bu audio clip'ler sabit diskteki ses dosyasını
temsil ederler. Audio clip'lerin bir tek ses
dosyasından oluşması gerekmez. Örneğin bir
audio clip'de birtakım düzeltme işlemleri
yaparsak yeni bir audio clip de yaratmış oluruz. Böylece orijinal audio clip, üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmadan muhafaza edilmiş olur.


■ Audio Event: Cubase'de ses kaydı yaptığımızda bir de audio event yaratılır. Bu audio event, audio clip'lerini çalar. Cubase aranje sayfasında da biz bu audio event'lerini kullanırız.
| Audio Part: Kopyalama, yer değiştirme ve diğer düzeltme işlemlerinde aynı ses kanalında birden fazla audio event kullanıyorsak bunları bir audio part altında toplayıp aynı işlemleri daha kolay yapmamızı sağlar.
Sample Editör penceresinde, üzerine çift tıkladığımız audio event'in temsil ettiği audio clip'in "waveform"unu görürüz. Sağ ve soldaki minik mavi kutucuklardaki event start/event end bize kayıt yaptığımız ses dosyasının (Cubase içinde yaratılan audio clip'in) ne kadarını kullandığımızı gösterir. Bu mavi kutucukları fare ile öne veya arkaya alarak kullandığımızda, audio event'in başlangıç ve bitiş noktalarını değiştirebiliriz.





SAMPLE EDITÖR
Sample Editör bize "ses" dosyaları üzerinde düzeltmeler yapma imkanı sağlar. Bu işlemler "none-destructive-kalıcı olmayan" ve geri dönüşümü, "Offline Process History" penceresini kullanarak yapabiliriz.

Sample editor'de range selection ile seçilen bölüm mavi olarak görülüyor.

Sample Editör Fonksiyonları
► Range selection: Sample Editör ile kesme, kopyalama, yapıştırma ve silme işlemlerinde "range selection" aracım kullanırız.
► Cut - Kesme: Sample Editör penceresinde "range selection" aracı ile dilediğimiz aralığı seçip "Edit" menüsünden "cut" seçeneğini tıklarsak seçtiğimiz aralık kesilmiş olur.
► Copy - Kopyalama: "Range selection" aracı ile aralığımızı seçtikten sonra "Edit" menüsünden Copy'i tıklarsak seçti*ğimiz aralık kopyalanmış olur.
► Paste - Yapıştırma: Cut veya Copy ile seçtiğimiz aralığı fare ile yapıştıracağımız yeri tıklayarak işaretledikten sonra "Edit" menüsünden "Paste'i tıklarsak yapıştırma işlemini de gerçekleştirmiş oluruz. Yapıştırma yaparken her*hangi bir aralık seçmezsek, yapıştırma seçtiğimiz noktanın sağ tarafındaki clip'leri otomatik olarak sağa kaydırır. Bir aralık seçersek bu aralıktaki clip'i silip kendini silinen yere yapıştırır.
► Delete - Silme: "Range selection" aracı ile bir aralık seçtikten sonra "Edit" menüsünden "Delete" seçeneğini tıklayarak istenmeyen kısımları silebiliriz.
► Insert Slient - Boşluk Ekleme: Bu fonksiyon ile audio clip içersine sessiz bir boşluk eklemiş oluruz. Audio clip'in içinde sessiz bölümlere veya audio clip'i sağa doğru kaydırmamız gerekiyorsa bu fonksiyondan faydalanırız.
alıntıdır

Değerli arkadaşlar ;
yukarıdaki bilgiler oldukça faydalı (en azından benim gibi yeni başlayanlar için ) . Ancak yanılmıyorsam resimler görünmüyor . Ne yapabilirim ? Teşekkürler.

Problem senden kaynaklanmıyor.En yakın zamanda halletmeye çalışırız.

sayin noyan kardes.
ilk defa bu kadar detayli bir cubase anlatimina rastladim.
seni tebrik ediyorum ve basarilarinin ebedi olmasini temenni ederim.
benim sorunum. cubase sx 2 / cubase sx 3 / veya nuendo olsun
bitirmis oldugum bir audio yu track veya mp3 e cevirememek.
nasil yapabilirim yardimci olursan cok sevinirim. saygilar ritvan

teşekkürler.