MİDİLER VE BAZI MÜZİK TERİMLERİ

Günlük hayatta çok sık duyduğumuz ve genellikle "büyüklük" ifade eden "MIDI" kavramı, müzik dünyasında tamamen boyut değiştirir ve yeni bir anlam kazanır... Hem de oldukça geniş içerikli bir anlam.

Bu aydan itibaren başladığımız ve beş ay süresince en derin ayrıntılarına kadar, örneklerle anlatacağımız konumuz, pek çok müzisyenin korkarak baktığı, aslında uygulamasının son derece kolay ve pratik olduğu, bir müzisyenin yaratıcılığının sınırlarını zorlayan, MIDI.


MIDI Teknolojisi ve Kullanım Alanları

Bundan asırlar önce, Mozart'ların, Beethoven'ların yaşadığı dönemlerde insanların akıllarının ucundan bile geçiremeyecekleri bu teknoloji olsaydı, bu dehaların yaratabilecekleri eser sayısı birkaç misli artardı. Küçük bir ses modülünün içine sıkıştırılmış onlarca müzisyen, Mozart'ın işini kim bilir nasıl kolaylaştırırdı.

Işte günümüz bestecilerinin sahip oldukları bu teknolojik avantaj, MIDI olarak adlandırılan bu standartlaşmış evrensel arabirimdir. MIDI'nin açılımı "Musical Instrument's Digital Interface" yani "Müzik Enstrümanları Dijital Arabirimi " dir. Bu arabirim sayesinde elektronik müzik enstrümanları ve bilgisayarlar birbirleriyle haberleşebiliyorlar. Genelde tüm synthsizer'lar model farkı gözetmeksizin birbirleriyle haberleşebilecekleri MIDI donanımına sahiptirler.

Midi protokolü 1982-1983 yılları arasında ilk temelleri oluşturulduğundan beri müzisyenler ve aranjörler arasında yaygın olarak kabul görmüş ve kullanılmıştır. Bu protokol sayesinde müzikal sunumlar yapmak o kadar kolaydır ki sadece müzisyenler değil, bilgisayarla multimedya sunumları yapan ve sunumlarında müzik kullanmak isteyenler programcılar da MIDI'ye sıkça başvururlar.


Bir MIDI Sistemi Için Neler Gereklidir?
Bir MIDI sistemi oluşturmak sanıldığından daha kolaydır. Bağlantılar yanlış yapılsa bile bu , genelde kalıcı arızalara neden olmaz. Sistem esas olarak şu parçalardan oluşur:


MIDI Klavye: MIDI sinyalleri oluşturmada kullanılacak klavye. Klavyeler genelde içlerinde kendi ses jeneratörlerini bulundururlar. Ancak sırf MIDI uygulamalarında kullanılmak üzere tasarlanmış, kendi içlerinde ses jeneratörü ( modülü ) bulundurmayan MIDI Klavyeleri de mevcuttur ve modeline göre nispeten daha ucuzdurlar.

Bilgisayar ya da Sequencer: Ses kartı yada MIDI arabirimine sahip ,sequencer programı yüklenmiş bir bilgisayar yada sırf bu iş için üretilmiş sequencer modülleri.

Ses modülü: Bilgisayardan (sequencer'dan) gelecek MIDI sinyallerini sese çevirecek olan modül.

Midi Kablosu: Bilgisayarlarımızda bulunan ses kartlarında, özel olarak üretilenler hariç, MIDI bağlantısı için gerekli kablo standart olarak bulunmaz. Ancak piyasada bu iş için özel olarak üretilmiş olan bir kablo mevcuttur ve bu kabloyu kullanarak ses kartımızın joystick kapısını MIDI In-Out olarak kullanabiliriz. Kablodaki üçüncü kapı ise standart joystick çıkışıdır. Yani kabloyu takarak iptal ettiğimiz joystick'imizi buraya takıp yeniden kullanabiliriz. Bunun dışında, birden fazla modülü veya klavyeyi birbirlerine bağlamada kullanılan, standart bir MIDI kablosu mevcuttur. 5 pinli bu standart kablonun bir ucu "MIDI in" diğer ucu MIDI out portuna gelecek şekilde bağlantı kurularak kullanılır.
Piyasada pek çok çeşit klavye ve ses modülü bulunmaktadır. Fiyatları birkaç yüz dolardan binlerce dolara kadar çıkmaktadır . Tahminen, en ucuz sistem (tam donanımlı bir bilgisayarınızın olduğunu varsayarsak) 300 dolar civarı olacaktır. Kaldı ki ikinci el cihazlarla sistemi daha da ucuza getirebilirsiniz. Piyasada bulabileceğiniz enstrümanlara açıklamalı örnekleri ileriki sayılarda alışveriş bölümünde vereceğiz.


MIDI Kullanarak Neler Yapabiliriz?
Diyelim ki bir beste yaptınız ve bunu arkadaşlarınıza dinletmek istiyorsunuz. Bu işi tek bir gitarla, piyanoyla ya da herhangi bir müzik aletiyle kolaylıkla yapabilirsiniz. Peki ya kafanızda daha komplike, çok sesli bir müzikal yapı varsa ve bunu aklınızdaki gibi insanlara sunmak istiyorsanız! Böyle bir durumda normalde bir orkestraya ihtiyacınız olacaktır ve bu orkestra elemanlarına parçayı nasıl çalacaklarını tek tek öğretmeniz gerekecektir. Işte burada yardımınıza MIDI koşacak ve gerekli yazılım ve donanımla işinizi kolayca bitirmenizi sağlayacak. MIDI temellerini bir kez öğrenip işin pratiğini , püf noktalarını da öğrendikten sonra ,artık sizi kimse tutamaz ve yaratıcılığınız parmaklarınızın ucundan akarak dijital dünyada hayat bulur.

Kısaca MIDI kullanarak çok sesli, düzenlemeler yapabilir bu düzenlemelerdeki tüm sayısal verilerin üzerinde en ince ayrıntısına kadar oynamalar yapabilirsiniz. Günümüzde yazılmış pek çok uygulama programı, müzik bilginiz yeterli olmasa da , kolaylıkla düzenlemeler yapmanıza olanak sağlayacak özelliklere sahiptir. Böylece zihninde müzik yaratabilen pek çok insan bestelerini diğer insanlarla paylaşma imkanına kavuşmuştur.

Bize bunca imkanı tanıyan bu teknolojinin temellerinde nelerin yattığı, incelememiz gereken ilk konu…


MIDI'nin Temelleri: MIDI In ve MIDI Out
MIDI protokolü, bir müzikal performansın tüm verilerinin elektrik sinyallerine dönüştürülmesi temeline dayanır. Bu dijital veriler "MIDI Mesajları" vasıtasıyla bilgisayara ya da diğer bir MIDI donanımlı enstrümana gönderilirler. Böylece, mesaj gönderilen enstrüman çalınacak olan parçayla ilgili tüm teknik verileri alarak işleyebilir ve parça, verilen değerlere birebir sadık kalınarak çalınır. MIDI, çift yönlü ve asenkron 31.25 Kbit/saniye 'lik bir veri yoludur. Gönderilen her byte 10 bit içerir. Bunlar; 1 başlama biti, 8 data ( veri ) biti ve 1 sonlandırma bitidir.

MIDI arabirimine sahip bir müzik aleti genel olarak üzerinde 3 adet MIDI giriş-çıkışı barındırır. Bunlar MIDI In (giriş), MIDI Out (çıkış) ve MIDI Thru (aktarma) kapılarıdır. MIDI verileri genelde MIDI klavyeleri veya Sequencerları (sıralayıcı) tarafından yönlendirilirler. Bir MIDI klavye çalındığı zaman, müzisyenin yaptığı her hareket (tuşa basma, bırakma v.s), MIDI sinyallerine dönüşür. Bu sinyaller Sequencer özelliği taşıyan aletler ya da yazılım yüklenerek Sequencer özelliği kazanmış bilgisayarlar tarafından depolanabilir. Üzerinde duracağımız konu ise, daha çok bilgisayarla yapılan depolama ve edit yöntemleri olacak. Bilgisayarımızın yani Seqencer'ımızın ürettiği sinyaller MIDI Out kapısından gönderilirler.

Bu sinyalleri alan cihazlar genelde MIDI Ses Jeneratörleri dediğimiz ses modülleridir (bilgisayarımızdaki ses kartı da bir ses modülüdür) ve gönderilen sinyalleri almak için MIDI In kapısını kullanırlar. Aşağıdaki resimde en basit bağlantı şekillerinden biri verilmiştir. Bu örnekte klavyenin MIDI Out kapısı ses modülün MIDI In kapısına bağlanmıştır. Böylece klavyede bir tuşa basıldığında aynı anda modülden de ses gelecektir.

Bunu bir örnekle açıklayalım :
Diyelim ki şekil 1'deki klavyenin tuşlarından birine bastık. Aynı anda bir MIDI sinyali üretilecek ve modülden bir ses (nota) duyulacaktır. Bu mesaj şöyle olacaktır :

NoteOn-60-127

Bu mesajın anlamı bir synthesizer ya da bilgisayar için şudur: Klavyenin orta-Do tuşuna maksimum güçle basıldı: (127 sayısı genelde tüm MIDI enstrümanlarında maksimum ses seviyesidir.)

Burada dikkat edilmesi gereken şey, üretilen sinyalin sesle bir ilgisi olmadığıdır. Bu sinyal ses modülünde bir flüt, ya da bir davul sesini tetikleyebilir. MIDI sinyalleri ses sinyalleri gibi üretilmez. Örneğin MIDI sinyallerine, ses sinyallerine uygulanabilen Reverb efektini katamazsınız ancak, Midi sinyalinin tetiklediği sese bu efekti uygulayabilirsiniz. MIDI ve Audio arasındaki farka yazı dizimizin ilerideki bölümlerinde ayrıca değineceğiz.

Klavyenin tuşu bırakıldığında yeni bir Midi mesajı üretilecektir.

Release the middle C key Orta-Do tuşunu bırak

Bu mesaj ulaşana değin modülde aynı nota çalmaya devam edecektir. Bu olayı küçük bir deney yaparak daha iyi anlayabilirsiniz :

Klavyede herhangi bir tuşa basın ve tuşu bırakmadan MIDI kablosunu çıkartın. Bu durumda RELEASE (Bırak) sinyali modüle ulaşamayacağından ses sonsuza (yada elektrikler kesilinceye) kadar uzayıp gidecektir. Böyle bir durumda yapılacak şey genelde modülü kapatıp yeniden açmak ya da varsa RESET (ayarları sıfırlama) fonksiyonunu kullanmak olacaktır.


MIDI Sinyallerinin Gönderimi ve Local Control
Genelde klavyeler kendi ses jeneratörlerini içlerinde barındırırlar. Bu durumda tuş takımı ve ses modülü arasında aletin içinden bir bağlantı vardır. Bu bağlantı LOCAL CONTROL ayarlarıyla kontrol edilebilir. Bunlar LOCAL ON ve LOCAL OFF komutlarıdır. Bildiğiniz gibi bir klavye iki ana parçadan oluşmaktadır: tuş takımı ve seslerin yaratılmasını sağlayan ses modülü yani Synthesizer. Klavye çalındığında ses modülünü tetikler ve modüle MIDI sinyalleri gönderir. Ancak bazı durumlarda klavyeden ses gelmesini istemiyorsak, içeriden yapılmış olan bu bağlantıyı kesebiliriz. Bunu ya klavyenin ön panelinde bulunan düğmeleri kullanarak ya da MIDI sinyalleri göndererek yapabiliriz. Klavyemiz "Local Control Off " modunda dahi MIDI sinyalleri göndermeye devam edecektir. Ancak, kendi ses modülünden ses duyulmayacaktır. Eğer bu klavyeye MIDI In kapısından sinyaller geliyorsa modül bu sinyalleri sese çevirmeye devam edecektir. Bir klavye yanlız ses modülü olarak kullanılacaksa bu klavyenin Local Off modunda olması daha doğru olacaktır.


MIDI Kanalları ve MIDI Kontrol Mesajları
Bir MIDI veri yolunda 16 MIDI kanalı bulunur. Sinyal gönderici ve alıcı aletler birden fazla kanala mesaj gönderip alabilirler. Bu tamamen kullanıcının yapacağı ayarlara bağlıdır. Çok seslilik bu 16 MIDI kanalı vasıtasıyla sağlanır. Yalnız bu, 16 kanal için 16 ayrı modüle ihtiyaç duyulduğu anl***** gelmez. Günümüzde üretilen modüllerin her biri kendi 16 kanalına sahiptir. Hatta 32 kanallı modeller de üretilmektedir. Demek ki tek bir modül kullanarak 16 kanallı bir düzenleme yapabiliriz. Ancak farklı ses tonlarına sahip birden fazla ses modülü kullanmak istediğimizde işin içine MIDI Thru kapısı girer.

Bir enstrümanın MIDI In vasıtasıyla aldığı sinyaller MIDI Thru kapısından aynen gönderilirler. Böylece Thru kapısı kullanılarak, diğer bir aletin MIDI In kapısına sinyaller hiç değişmeden gönderilebilir. Bu da birden fazla MIDI enstrümanının birbirlerine bağlanması ve daha çok çeşitli sesin aynı anda kullanılabilmesi anl***** gelir ki, bir kompozitörün en çok ihtiyacını duyduğu şeylerden biri de budur.

Bir müzisyen her biri başka bir enstrüman için yazılmış birden fazla bölümden oluşan bir beste yapmak istediğinde genelde Şekil 2 deki gibi bir düzenek kuracaktır. Müzisyen her bölümü ayrı ayrı çalıp MIDI sinyallerini yine ayrı ayrı 16 kanalda depolayabilir ve daha sonra sequencer yazılımı sayesinde bilgisayara aynı anda tüm kanalları çaldırtabilir. Günümüzde film müziklerinden tutun da, satın aldığımız albümlerin çoğunun düzenlemeleri bu yöntemle yapılmaktadır.

Bu düzenekte, örneğin birinci modül birinci kanaldan sinyal alarak piyano, ikinci modül ikinci kanaldan sinyal alarak bas, üçüncü modül onuncu kanaldan sinyal alarak davul çalabilir. (Davul kanalı genellikle 10. kanaldır)

Peki, MIDI kablolarından bu esnada hangi bilgiler geçer?

Aslına bakarsanız "hangi bilgiler geçmemektedir" diye sorsaydık vereceğimiz cevap daha kolay olacaktı. Hepimizin bildiği gibi ses dalgaları havada ilerleyerek kulaklarımıza ulaşırlar. Ayrıca ses dalgaları, örneğin bir elektro gitarda olduğu gibi, kablolar vasıtasıyla bir amplifikatöre oradan da hoparlörlere aktarılabilirler. Işte MIDI'nin farkı burada ortaya çıkar çünkü, MIDI tüm bu sayılanları yapmaz. MIDI kabloları "ses" değil yalnız ve yalnız "veri" aktarır. Bu veriler, ses modülünün herhangi bir kanılını seçmeden tutun da, bu kanaldaki sesin tüm teknik verilerini değiştirmede kullanılan verilere kadar, pek çok bilgiyi içerir. Bu bilgiler, o kadar hızlı iletilirler ki tek bir müzisyen, yalnızca bir klavye kullanarak, birkaç müzisyenin yapabileceği işi aynı anda, canlı performans esnasında yapabilir.

Bir MIDI aktivitesi sırasında, aşağıda sıraladığımız ve her birini daha sonra tek tek ayrıntılı olarak inceleyeceğimiz "MIDI KONTROL MESAJLARI" meydana gelmektedir. Bunlar:


Channel Voice Messages (Kanal Ses Mesajları)
Note On/Note Off/Velocity (Tuşa basma/Tuşu Bırakma/Basış Gücü)
Aftertouch (Tuşa bastıktan sonra, tuşa bırakmadan tekrar yüklenme)
Pitch Bend (Klavyelerde bulunan pitch bend tekerleği ile oynayarak sesin pitch değerini (perde değerini) "artı - eksi" yönlerde yükseltip-alçaltma.)
Program Change (Modülün sahip olduğu seslerden birini değiştirme-seçme)
Control Change (Pek çok ayarı değiştirebilen sinyalleri gönderme)
Bank Select (Ses modülünün değişik ses bankalarına ulaşma)
RPN / NRPN (Registered Parameter Number/Non-Registered Parameter Number) MIDI enstrümanının markasına göre değişen ve ses parametreleri üzerinde değişiklik yapmaya yarayan MIDI sinyalleri.
Channel Mode Messages (121-127 arasındaki MIDI kontrol numaraları. Omni ve Poly On-Off ayarlamalarını yapar.)
System Messages (ana sistemle ilgili mesajları içeren 3 ana mesajdan oluşur.)
Running Satus (Midi aktivitesi durum kontrol sinyalleri.)
Görüldüğü gibi MIDI kanalları oldukça fazla ve detaylı bilgiyi taşımakta ve iletmektedir. Bu bilgilerin her biri parçaların, kullanıcının tam olarak istediği gibi çalınmasını sağlayan ve her bir MIDI enstrümanında gerekli teknik ayarları yapan sayısal sinyallerdir.

Peki, diyelim ki elimizde X marka bir ses modülü var ve biz modülün seslerini kullanarak bir aranjman yaptık. Daha sonra bu aranjmanı diskete kaydederek bir arkadaşımıza gittik. Disketimizi aldık, arkadaşımızın bilgisayarın taktık ve bir Sequencer yazılımı kullanarak başladık çalmaya. Aman Allah'ım o da ne? Piyano çalması gereken kanal flüt, gitar çalması gereken kanal çello çalıyor. Her şey arapsaçına dönmüş… Işte bu gibi durumların başımıza gelmesini önlemek amacıyla 1991 yılında bir standart oluşturulmuştur ve bu standarda GENERAL MIDI adı verilmiştir.


General MIDI ve Uyumlu Enstrümanlar
Üzerinde, General MIDI sembolü gördüğünüz her MIDI enstrümanı General MIDI (kısaca GM) uyumludur. GM uyumlu bir ses modülü kullanılarak oluşturulmuş midi dosyası diğer bir GM uyumlu modülde aynen çalacaktır.Yani, eğer siz birinci kanalda piyano kullanmışsanız, diğer modülün birinci kanalı da piyano olacaktır. Böylece az önce verilen örnekteki gibi bir karışıklık yaşamayacaksınız.


General MIDI Standartı Bunu Nasıl Sağlar?
GM bunu sağlamak için MIDI enstrümanlarının daha önceden belirlenmiş hafıza bölümlerine çeşitli ses aileleri diye tanımlayabileceğimiz ses-bankaları yerleştirmiştir (üflemeli ailesi,vurmalı ailesi gibi). Örnekler verecek olursak GM modüllerinde piyano sesleri 1-8, perküsyonlar 9-16, org sesleri 17-24 arası ses bankalarında yer alırlar.


Standart MIDI File ve Ana Formatları
General MIDI ile birlikte diğer bir standart da birtakım uyum sorunlarını aşmak amacıyla geliştirilmiştir. Bu, SMF yani Standart MIDI File (standart MIDI dosyası) standardıdır. Bu format, tüm Sequencer'lar ve yazılımların MIDI dosyalarını paylaşırken çıkan sorunları ortadan kaldırmak amacıyla oluşturulmuştur. Günümüzde pek çok Sequencer, MIDI dosyalarının hem kendi, hem de SMF formatıyla saklanmasına olanak vermektedir. SMF 3 ana format altında toplanır. Bunlar:

Format 0: Bu formatla kaydedilmiş bir midi dosyasında, tüm MIDI sinyalleri bir kanal altında toplanır. Böylece en basit sequencerlar bile, bu MIDI dosyasını çalabilir. Bu format, en fazla uyumluluk sağlayan formattır.
Format 1: Birden fazla kanalın kullanılacağı durumları destekler. Tüm kanallar ayrı ayrıdır ve böylece oluşturulacak MIDI dosyası, daha sonra kanal kanal edit edilebilir.
Format 2: Pek fazla kullanılmayan bu format da çok kanallı kayıt ve playback özelliği sunmaktadır.


Bir MIDI mesajı, 8 bitlik bir durum baytı içerir ve bu baytın arkasından genelde bir veya iki data, yani veri baytı gelir. Müzik aletleri birbirleriyle MIDI vasıtasıyla iletişim kurdukları esnada, birkaç çeşit MIDI mesajı meydana gelir. Bu mesajlar, Kanal mesajları ve Sistem Mesajları olmak üzere iki ana grupta toplanırlar.


MIDI Kontrol Mesajları ve Kanal Ses Mesajları
Daha öncede belirttiğimiz gibi, bir MIDI Ses Modülünde 16 MIDI kanalı bulunur. Işte bu kanallardan her biriyle ilgili olan ve durum baytında kanal numarasıyla ilgili bilgiyi de taşıyan sinyaller, kanal sinyalleridir. Sistem sinyalleri ise, doğrudan kanallarla ilgili olmayıp, durum baytlarında, kanal numarasıyla ilgili veri taşımazlar. Kanal Mesajları, Kanal Ses Mesajları ve Kanal Durum Mesajları olarak iki gruba ayrılırlar.

Kanal Ses Mesajları, müzisyenin çaldığı melodilerin tüm teknik verilerini taşıyan ve MIDI veri yolundaki trafiğin çoğunu yönlendiren sinyalleri içerir. Kanal Durum Mesajları ise sinyalleri alacak olan MIDI enstrümanının, Kanal Ses Mesajlarına verilecek tepkiyi yönlendirir.

Kanal Ses Mesajları, bir müzik parçasının teknik verilerini göndermeye yararlar. Bu kategori altındaki mesajlar:


Note On (tuşa basma)

Note Off (tuşu bırakma)

Polyphonic Key Pressure (birden fazla tuşa uygulanan basınç)

Channel Pressure (kanal basıncı)

Pitch Bend Change (sesin perdesinin artı ve eksi yönlerde yükselip alçalması)

Program Change (program, yani ses numarasının değişmesi) ve

Control Change (kontrol değişim) mesajlarıdır.

Note On ~ Note Off ve Velocity Mesajları

Midi sistemlerinde, örneğin MIDI donanımına sahip bir klavyede tuşa basmak ve aynı tuşu bırakmak iki ayrı MIDI sinyali üretilmesine yol açar. Bir klavyenin herhangi bir tuşuna basıldığında, aletin MIDI Out (çıkış) kapısına Note On mesajı gönderilir. Klavye sinyal göndereceği modülün, 16 MIDI kanalından her hangi birine sinyal göndermeye ayarlanmış olabilir.

Diyelim ki klavye, modülün birinci kanalına sinyal gönderecek şekilde ayarlanmış olsun. Bu durumda Note On mesajının durum baytı, seçilmiş olan kanalı, yani birinci kanalı gösterecektir. Meydana gelen Note On mesajının durum baytını, iki adet data (veri) baytı takip eder. Bunlar, Key Number (tuş numarası) ve Velocity (vuruş hızı) baytlarıdır.

Sinyalleri alan MIDI enstrümanına hangi tuşa basıldığını, Tuş numarası, sesin ne yükseklikte çıkacağıyla ilgili değerleri ise Velocity (tuşa uygulanan kuvvet) iletir.

Tuş bırakıldığında MIDI enstrümanının MIDI Out (çıkış) kapısına Note Off sinyali iletilir. Bu sinyal de hangi tuşun bırakıldığı ve tuşun hangi kuvvette bırakıldığı değerlerini taşıyan iki bayt içermektedir. Ancak Note Off -Velocity baytı bir anlam ifade etmez ve normal olarak da kullanılmaz.

Burada belirtmemiz gereken bir husus da şudur:

Piyasada bulunan ve daha çok amatör kullanıcıların alıcısı olduğu ucuz model klavyeler, tuşa vuruş duyarlılığı özelliğinden yoksundurlar. Bu modellerde klavyeye ne derece kuvvet uygularsanız uygulayın, standart yükseklikte bir ses çıkacaktır. Bu nedenden dolayı, müzisyen, çaldığı parçaya istediği gibi duygu katamaz ve ortaya oldukça ruhsuz bir performans koymak zorunda kalır. Klavyelerdeki bu özelliğin önemi, işte bu noktada ortaya çıkmaktadır.


Afterouch Özellikli Klavye ve Fonksiyonu
Günümüz profesyonel klavyelerin birçoğunda bulunan, bir diğer özellik de Aftertouch' dır. Aftertouch özeliği olan bir klavyenin tuşlarından birine basıldıktan sonra, parmak kaldırılmadan yeni bir basınç uygulanırsa, o an seçilmiş olan sese önceden ayarlanmış özelliklerine göre yeni efektler ya da değerler (aşağıda açıkladığımız Pitch Bend gibi ) uygulanır. Eğer klavyenin tuş takımı bu özelliği destekliyorsa, meydana gelen Aftertouch, Polyphonic (birden fazla) Tuş Basıncı sinyalleri formunda iletilirler. Bu durumda Aftertouch uygulanan her tuşa ait bilgiler ayrı ayrı iletilirler ve bu iletim sırasında her tuş numarasına ve basınç değerine ayrı bir data baytı atanır. Ancak, genel olarak klavyelerde tüm tuş takımı için tek bir basınç değerinin uygulandığı durum kullanılır. Bu esnada kanal Aftertouch bilgileri, kanal basınç mesajları (Channel Pressure Message) kullanılarak iletilirler ve yalnızca bir data baytı, basınç değeri ile ilgili bilgiyi taşır.

Aynı şekilde, piyasada bulunan çoğu amatör klavye ve ses modülleri, bu özellikten de yoksundur. Ancak bu özellik, vuruş duyarlılığı özelliği ile kıyaslandığında, daha az önem taşır. Zaten, aranje yapan müzisyenlerin büyük bir kısmı, oluşturmak istedikleri MIDI dosyalarının boyutlarını şişirmemek için genelde bu özelliği kullanım dışı bırakırlar. Çünkü, Aftertouch sinyalleri oldukça yoğun ve nispeten çok yer kaplayan sinyallerdir.


Pitch Bend ile Ses Perdesini Ayarlamak
Eğer dikkatli bir alıcıysanız, piyasada satılan çoğu klavyede (genelde klavyenin en solunda) sağa-sola, ileri-geri oynayan, adete küçük bir vitesi andıran, bir kol ya da tekerlek görürsünüz. Bu kolun amacı, o an kullanılmakta olan sesin perdesini inceye ya da kalına doğru bükmektir. Bu kol artı veya eksi yönde oynatıldığında, yine bir seri MIDI sinyali üretilir. Bu sinyaller de Pitch Bend değerlerini taşıyan iki Data baytı içerir. Sinyaller yumuşak geçişler üretecek kadar yoğundurlar ve sesin tınısında meydana gelen incelme veya kalınlaşma basamak basamak değil de akıcı bir şekilde duyulur. Özellikte klavyemizdeki ya da ses modülümüzdeki gitar gibi, ağırlıkta telli çalgılara ve Synth seslere uygulanan Pitch Bend, en çok kullanılan fonksiyonlardan biridir. Piyano gibi asla uygulanmaması gereken seslerde kullanılması teorik olarak yanlış tınıların çıkmasına neden olup, doğallığı bozar.


Program Change ile Kanal/Enstüman Seçimi
Bu mesajı kullanarak istediğimiz kanalda, hangi enstrümanın çalınacağını belirtebiliriz.Örneğin, beşinci kanalda piyano sesinin çalmasını istiyorsak GM standardında birinci sesi seçeriz. Bu esnada oluşan Program Change (ses değiştir) mesajı, beşinci kanala piyano sesini atayacaktır.

Program Change mesajı yalnızca bir bayt içerir ve bu bayt yeni atanan program (ses) numarasını belirtir.


Control Change ile Fonksiyon Seçimi
MIDI Control Change (MIDI kontrol değiştirme) mesajları bir Synthesizer'da bulunan çok çeşitli fonksiyonların seçilmesinde ve ayarlarının yapılmasında kullanılır. Bu mesajlar diğer tüm MIDI Kanal Mesajları'nda olduğu gibi, yalnızca durum baytında o an gösterilen, yani seçilmiş olan kanalı etkilerler.

Control Change durum baytı Kontrol Numarası'nı belirten bir bayt ve Kontrol Değeri'ni atıyan diğer bir baytı içerir. Kontrol Numarası Synthesizer'da bulunan ve mesajla control edilecek olan fonksiyonlardan, hangisinin kullanılacağını belirtir. Aşağıdaki tabloda örnek olarak seçtiğimiz Roland Sound Canvas SC-55 ses modülünün MIDI 1.0 standardında olan tüm kontrol numaralarını ve değerlerini görebilirsiniz.


Bank Select ile Ses Bankalarının Seçimi
Klavyemizdeki ya da ses modülümüzdeki ses bankalarından her hangi birini Bank Select (ses banka seçme) fonksiyonu ile seçebiliriz. Bu işlem için Kontrol Numarası 0 (sıfır) ve Kontrol Numarası 32 kullanılmaktadır. Tek başına Program Change mesajları, yalnızca 128 program numarasını seçebilirken, Bank Select fonksiyonuyla diğer bankalardaki alt sesler de seçilebilmektedir. Bu fonksiyon, Program Change mesajıyla birlikte kullanılır. Böylece , örneğin A,B,C bankaları olan bir ses modülünün her üç bankasına ve bu bankaların alt seslerine ulaşmak ve bu sesleri istenilen kanallara atamak mümkündür.

Ancak piyasadaki tüm markaların, kendi ürünlerine özgü ses bankaları olduğundan, bu işlem için bir standart bulunmamaktadır. Bu yüzden Örneğin Roland şirketi GS, Yamaha şirketi XG (Yamaha çipsetli ses kartlarında görmüşsünüzdür) adlı standartları oluşturarak, en azından kendi ürün yelpazelerindeki modellerde bir standart oluşturma yoluna gitmişlerdir.


RPN / NRPN Ifadeleri Ne Anlama Geliyor?
Registered Parameter Number (Kayıtlı Parametre Numarası); MMA (MIDI Manufacturers Association - MIDI Üreticileri Birliği) ve JMSC (Japan Midi Standarts Committee - Japonya Midi Standartları Komitesi) tarafından önceden belirlenmiş parametreleri kontrol eden, kontrol numaralarını temsil eder.

Kontrol numaraları 6 (veri girişi), 96-97 (değer yükseltip - alçaltma), 98-99 (RPN LSB & MSB Kayıtlı olan banka seçme numaraları), 100-101 (Kayıtlı olmayan banka seçme kontrol numaraları), MIDI vasıtasıyla iletilebilecek olan kontrol sinyallerinin çeşitliliğini arttırır. Parametreleri (değerleri) değiştirilecek olan fonksiyon ilk olarak 98, 99, 100, 101 kontrol numaralarından biri kullanılarak seçilir ve daha sonra yeni değerler 9, 96 veya 97 nolu kontrol numaraları kullanılarak değiştirilir.

Daha sonra detaylarına ineceğimiz sythsizerların, ses bankalarında bulunan seslerin temel değerlerini (Frekans, Envelop, Cut Off gibi) değiştirmeden tutunda, klavyenin transpozesine kadar pek çok değer yeniden atanabilir.

Non Registered Parameter Number (Kayıtlı olmayan parametreler), farklı üreticilerin atayacakları değişik fonksiyonları gerçekleştirmek üzere kullanılabilir. Yine, Roland ve Yamaha şirketleri, bu konuda kendi iç standartlarını oluşturmuşlardır.


Kanal Durum Mesajları ve Işlevleri
121'den 127'ye kadar olan MIDI kontrol numaraları Channel Mode Message (Kanal Durum Mesajları) iletirler ve bu mesajlar bir Synhesizer'ın MIDI verilerine göstereceği tepkileri belirler. Örneğin, kontrol numarası 121, bir sythesizer'ın tüm ayarlarını sıfırlamak (fabrika ayarlarına geri döndürmek), yani RESET işlemi için, kontrol numarası 122 ise bir klavyenin, geçen ay bahsettiğimiz, LOCAL ON-OFF durumları arasında geçiş yapmakta kullanılır.


Sistem Mesajlarının Çeşitleri ve Işlevleri
MIDI sistem mesajları, System Common Messages (Sistem Ortak Mesajları), System Real Time Messages (Sistem Gerçek Zamanlı Mesajlar) ve System Exclusive Messages (Sisteme Özel Mesajlar) olarak üçe ayrılır. Sistem Ortak mesajları sistemdeki tüm alıcılara iletilirler. Gerçek zamanlı mesajlar saat tabanlı çalışan MIDI bileşenlerinin arasında zaman sekronizasyonu sağlamak amacıyla kullanılır. Sisteme özgü mesajlar olan System Exclusive (kısaca syx olarak belirtilir) mesajları ise üretici firmanın belirtildiği bir ID (Identification) numarası taşır ve yine üretici tarafından belirlenmiş bir formatta, yani sadece o sisteme ait, bir dizi veri baytı taşır.


Sistem Mesajları ile Şarkı Ayarları
Sistem ortak mesajları Sequencer'da yüklü olan şarkılardan birini seçme, şarkının pozisyonunu belirleme, Tune (akort) ayarlarını yapma gibi sinyalleri taşır. Mesajın sonunda, sinyallerin bittiğini belirten bir EOX (End Of Exclusive) mesajı vardır. Sinyallerin en başında ise MIDI ve audio-video cihazları arasındaki senkronizasyonu sağlamak için kullanılan MTC (MIDI Time Code - MIDI Zamanlama Kodu) vardır.

Song Select Message (Şarkı Seçme Mesajı), Sequencer'lar ya da davul makineleri gibi, MIDI sinyalleri depolayan aletlerde, yüklü olan şarkılardan birini seçmek için kullanılır. Bu arada, şarkının durumunu gösteren bir sinyal daha iletilir ve bu sayede şarkı istenen noktada durdurulup, daha sonra istenen noktada başlatılabilir. Burada devreye MIDI saati devreye girer. Bu saat parçanın çalınmaya başlanmasından itibaren geçen süreyi ve şarkının durdurulduğu noktayı hesaplar ve hafızada tutar. Bu mesaj, ancak, MIDI Sync (MIDI Senkron) sinyallerini tanıyan MIDI enstrümanları tarafından algılanıp işlenebilir.

Tune (akort) ayarlarını yapmak için gönderilen mesajlar ise, daha çok Analog Synthesizer'lar tarafından, kendi iç osilatörlerinin (ses üreten devreler) Tune değerlerinde oynamalar yapmak amacıyla, kullanılırlar. Digital Synthesizerler ise bu sinyallere gerek duymazlar.


Sistem Gerçek Zamanlı Mesajlar
Bu mesajlar, MIDI saati kullanan tüm enstrümanların, haberleşmeleri esnasındaki senkronizasyonu sağlarlar. Örneğin, MIDI In-Out kullanılarak birbirlerine bağlanmış bir Sequencer ve davul makinası, gerçek zamanlı sistem sinyalleri yardımı ile senkronize olarak çalışabilirler ve çeşitli sarkma-zamanlama sorunları oluşmaz. Sistem gerçek zamanlı mesajların çoğu, klavyeler ve synthsizer'lar tarafından dikkate alınmazlar. Doğru zamanlama sağlamak için, bu sinyaller diğerlerinden öncelikli olarak işlenirler ve sinyal akışı esnasında verilerin herhangi bir yerinde olabilirler.

Sistem gerçek zamanlı mesajları, Zamanlama Saati, Başlama, Devam Etme, Durdurma, Aktif Algılama ve Sistem Ayarlarını Sıfırlama bilgilerini içerir.

Zamanlama saati, çalınacak olan MIDI parçasının ana temposunu, yani hangi hızda çalınacağını ayarlar. Bu sinyaller her çeyrek notada 24 kere gönderilecek şekilde ayarlanmıştır. Başlama, Devam etme ve Durdurma sinyalleri ise tıpkı CD çalarlarda olduğu gibi çalınacak olan MIDI parçasının çalınması esnasında uygulanabilen sinyallerdir.

Diyelim ki, MIDI parçası çalarken, MIDI kablosu yerinden çıkarıldı. Geçen ayki yazımızda da bahsettiğimiz bu durumda, bazı notalar takılıp kalacaktır. Burada devreye Aktif Algılama sinyalleri devreye girer ve oluşabilecek kargaşayı giderir. (Bazı durumlarda sorun giderilememektedir).

Sistem ayarlarını sıfırlayan, yani RESET atan sinyaller genelde kullanıcı tarafından manuel olarak gönderilirler. Az önceki örnekte olduğu gibi bir karışıklık yaşanırsa, MIDI enstrümanına RESET sinyalleri gönderilerek sorun çözülür. Ancak dikkat edilmesi gereken bir konu, eğer önceden yapılmış ayarlar varsa (kanalların volume, pan değerleri gibi), bu ayarlamaların tümü sıfırlanacaktır. Kilitlenip kalan Windows işletim sistemine atılan RESET sonrası, kaydedilmemiş tüm verilerin yok olması buna güzel bir örnek olacaktır.


Sisteme Özel Mesajların Anlam ve Işlevi
Ingilizce olarak, System Exclusive Message olarak adlandırılan bu mesajlar MIDI enstrümanları arasında seslerle ilgili parametreler, örneklenmiş seslerin verileri gibi bilgilerin, aktarılmasında kullanılırlar. Her üretici firma, kendi marka ve modelleri için kendi formatlarını oluşturabilirler. Yani bu mesajlar markadan markaya ve modelden modele değişiklik gösterebilir. Üreticiler genelde ürünlerinin kullanım kılavuzlarında kendi ürünlerine özgü olan System Exclusive Mesajlarıyla ilgili detayları kullanıcıya sunarlar.

Ancak, bazı özel sinyaller önceden tanımlanarak, her üründe aynı işlevi görecek şekilde standartlaşmıştır. Örnek olarak, MIDI enstrümanları arasında, Örneklenmiş seslerin (SAMPLE sesler) aktarılmasını sağlayan sinyaller, her üründe aynıdır.


Çalışma Durumu ve MIDI Veriyolu
MIDI sinyalleri seri olarak oluşur ve arka arkaya MIDI veri yolu vasıtasıyla eş zamanlı olarak iletilirler. Ancak bu iletimin, tam olarak aynı zamanda olduğunu söylemek yanlış olur. Örneğin, 31.25 Kbit/sn'lik bir veri transferinde, her bir MIDI verisi başına 10 bitlik bilginin geçtiği ve 3 baytlık tuşa basma-bırakma sinyallerinin oluştuğu bir ortamda veriler 1 milisaniyelik gecikmeyle iletilirler. Aynı şekilde, örneğin, klavyesinin aynı anda 10 tuşuna birden basan bir müzisyen, en fazla 10 milisaniyelik bir gecikmeyi hissetmeyecektir bile.

Diyelim ki, bilgisayarınızdan ya da harici sequencer'ınızdan, bir ses modülüne, yüklü miktarda MIDI sinyali içeren bir parça gönderdik. Bu durumda MIDI veri yolu, tıpkı trafikten sıkışmış bir cadde gibi olacaktır. Normalde, veri akışında, aşırı yükten dolayı zamanlama sorunları yaşanması beklenir ve bu sefer insan kulağının algılayacağı bir gecikme yaşanması olasıdır. Ancak, burada devreye Running Status sinyalleri, yani çalışma durumunu kontrol eden sinyaller devreye girer ve özel bir teknikle, MIDI veri yolundaki trafiği rahatlatarak, gecikmelerin olmasını engeller.

Aynı anda basılan 10 tuş, aynı anda oluşan 10 adet Note On, ve bırakıldıklarında 10 adet Note Off mesajı demektir. Tabii bu arada daha bir sürü özel sinyal de üretilmektedir. Running Status sinyalleri, aynı çeşitten olan birden fazla sinyali tek bir sinyale dönüştürerek MIDI trafiğini rahatlatır. 10 adet Note Off mesajı elimine edilir ve bunların yerine volume değerleri sıfır olan 10 adet Note On mesajı üretilir. Bu, üretilen mesaj çeşitliliğini azalttığından, ve bunun gibi pek çok mesaj elimine edildiğinden MIDI veri yolu rahatlar ve parça, insan kulağı tarafından algılanamayacak değerlerde bir gecikmeyle, çalmaya devam eder.

Pitc Bender koluyla oynamak, Aftertouch efektlerini uygulamak, oldukça yoğun MIDI verileri üretilmesine neden olur. Running Status sinyalleri, bu gibi durumlarda da devreye girerek, sistemi rahatlatmayı sürdürür.


Pek çok insanın org diye tanımladığı ve çoğu synthesizer olan klavyelerle, ses modülleri, sonsuz denebilecek kadar zengin ses bankaları ve bu ses bankaları üzerinde değişiklik yapılabilme özellikleriyle, pek çok müzisyenin olmazsa olmazları arasındadırlar. Bu klavyelerde ve ses modüllerinde hazır olarak bulunan sesler, synthesis (sentezleme) teknolojisi denilen özel bir yöntem kullanılarak oluşturulmuşlardır.Yazı dizimizin bu ayki bölümünde sentezleme teknolojisini inceleyeceğiz ve sizlerden gelen mail'ler doğrultusunda, yapmayı düşündüğünüz alışverişlerde sizlere fikir vermesi açısından, bu teknolojiyi kullanan klavye ve ses modüllerinden birkaçını tanıtacağız.


Sentezleme Teknolojisi ve Teknikleri
Klavyelerimizde, ses modüllerimizde ve bilgisayarlarımızdaki ses kartlarımızda kullanılan sesleri oluşturmada, pek çok teknik kullanılmaktadır. Bunlardan, Frequency Modulation Synthesis (FM) ve Wavetable Synthesis en çok kullanılan iki yöntemdir.

FM sentezleme yönteminde genellikle periyodik bir sinyal bulunur ve bu sinyal taşıyıcı olan diğer bir sinyalin frekansını, modüle etmede kullanılır. Eğer, modülasyonu sağlayan sinyal, duyulabilir bir frekans aralığındaysa, taşıyıcı olan sinyalin tınısında değişiklik meydana gelir. FM yöntemiyle oluşturulacak her bir ses, iki adet sinyal jeneratörüne ihtiyaç duyar ve bu jeneratörler oluşturulan her ses için ayrı kontrol parametrelerince ayarlanırlar. Genelde 4-6 arası parametre kullanılır ve bu parametreler vasıtasıyla, sesin başlama-bitiş zamanları gibi, pek çok ayarlamalar yapılır. Ilk yapılan klavye ve ses modüllerinde FM Sentezleme işi Analog tabanlı olarak yapılıyordu. Günümüzde ise, bu işlem sayısal (Digital) temeller üzerine oturtulmuştur.

Sentezleme teknolojisi kullanılarak pek çok yeni ses elde etme imkanımız vardır. Varolan müzik aletlerin seslerini elde etmek içinse, genelde sampling (örnekleme) teknolojisi kullanılır.


Sampling Teknolojisi ile Daha Gerçekçi Sesler
Dijital örnekleme sistemleri ile varolan sesler (doğadaki sesler, müzik enstrümanları vs.), çok yüksek kalitede kaydedilerek synthesizerlarda ya da bu sesleri işleyebilen samplar'larda kullanılırlar. Sample edilen ses, eğer hiçbir işlemden geçirilmezse oldukça büyük bir dosya oluşur. Bilgisayarlarımızda oluşturduğumuz .wav uzantılı dosyalar da birer sample sestir ve bildiğiniz gibi megabyte cinsinden oldukça büyük yer kaplarlar. Sample edilen, yani örneklenen sesler, Digital Filtering (dijital filtreleme), Sample Looping (örneklenen sesin döngülendirilmesi), gibi özel teknikler kullanılarak daha küçük dosyalara dönüştürülürler. Bu teknoloji kullanılarak, ses kartlarımızdan da bildiğimiz, Wavetable Synthesizer'lar meydana getirilmiştir. Bu sistemlerdeki hafıza chip'i, pek çok sample ses barındırır ve bu sesler Wavetable dediğimiz ses tabloları altında sıralanır.


Wavetable Sentezlemesi Nasıl Yapılır?
Günümüzde üretilen synthesizerlerın ve bilgisayarlarımızda kullandığımız multimedya donanımlarının çoğunda, Wavetable Sentezleme tekniği kullanılmaktadır.

Bu sayede, gelişen teknolojiyle doğru orantılı olarak, gerçeğe daha yakın sesler elde edebiliyoruz. Bu tınıları elde edebilmek için pek çok teknoloji kullanılmaktadır ve çoğu, oldukça detaylıdır. Detaylara fazla inmeden, bu teknolojilerden en önemlilerini sizlere tanıtacağız.


Looping ile Örneklenen Sesin Döngüye Alınması
Loop kelimesi "döngü" anl***** gelir. Kolayca anlayacağınız gibi, bu teknoloji kullanılarak, sentezlenen ses döngüye alınır ve böylece tekrarlanan, ama uzayıp giden hissi veren, sesler elde edilir. Enstrüman sesleri, iki ana bölüm altında modellenir. Sesin başlama bölümü ve sesin duyulmaya devam ettiği bölüm. Başlama bölümünde, sesin karakteristik özellikleri çok çabuk değişebilir. Ancak sesin ilk duyulmasından sonra devam eden bölümündeki değişiklikler başlama bölümündeki kadar bariz değildir. Işte bu ikinci bölümdeki ses döngüye alınarak, sesin uzayıp gitmesi sağlanır ve böylece uzun bir Sample ses yerine, daha kısa ve daha az yer kaplayan bir Sample, yani örneklenmiş ses elde edilir. Bu da, hafızadan yer kazanma açısından oldukça önemlidir.


Tek Vuruşluk Seslerin Örneklenmesi
Loop edilen sesler uzayıp giden seslerdir. Ancak, davul gibi, tek vuruştan oluşan sesler örneklenirken loop edilmezler. Bu sesler bir kez tekrarlanacak şekilde kaydedilirler. Klavyemizi kullanarak bir davul partisyonu yazdığımızda, davulun kick (bas davul), snare (trampet) gibi seslerini her defasında aynı tuşa yeniden basarak elde ederiz .


Örneklenen Sesin Edit Edilmesi ve Işlenmesi
Örneklenmiş herhangi bir ses, çeşitli Editing programları kullanılarak istenilen noktalardan kesilir, gereksiz kısımlar atılır. Sesin döngü noktaları belirlenir ve tüm bu işlemlerden sonra ses synthesizer'larımızda kullanılacak şekle sokulur.


Örneklenmiş Seslerin Sıkıştırılması
Önceden de bahsettiğimiz gibi, örneklenmiş sesler ham halleriyle oldukça büyük boyutlardadır. Bu da, hafızanın verimli olarak kullanılmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenden dolayı, örneklenen sesler özel teknikler kullanılarak sıkıştırılırlar. Gerçi bu işlemler sırasında, sesin kalitesi bir miktar düşmektedir, ancak, kazanılan yerle kıyaslandığında bu kayıp dikkate alınmayacak kadar azdır.


Pitch Shifting ile Örnek Ses Elde Etme
Akustik bir piyanoyu örnekleyeceğimizi varsayalım. Tüm tuşlara sırayla basarak, çıkan tüm sesleri örneklememiz gerekir ki, bu oldukça zahmetli bir iş olmanın yanı sıra elde edilen Sample oldukça büyük bir yer kaplar.

Bu zahmetten kurtulmak için Pitch Shifting teknolojisi kullanılır. Piyanonun, örneğin, Do tuşuna basılır ve elde edilen Sample ses, Do#, Re gibi diğer notaların elde edilmesinde kullanılır.

Sample bir sesin işlenmesinde dijital filtreleme, split (bölümlendirme, ayırma), üst üste bindirme gibi daha pek çok teknik kullanılır.


Gelelim Alışverişe: MIDI Müzik Aletleri
Üç aydan beri anlatmaya çalıştığımız MIDI , beraberinde, oldukça geniş yelpazeli bir "müzik aletleri" pazarını getirmiştir. Bu pazarda, MIDI donanımlı klavyelerden tutunda, MIDI tabanlı çalışan gitarlar, vurmalı çalgılar, üflemeli enstrümanlar bulmak mümkündür. Özellikle, yazı dizimizi okumaya başladıktan sonra, pek çoğunuzun gönderdiği mail'lerde, Alışveriş bölümünü bir an önce yayınlamamızı isteyen okurlarımız için, bu ay oldukça geniş kapsamlı bir araştırma yaptık. Bu arada, Istanbul Taksim-Tünel'de bulunan, Zuhal Müzik Mağazası ve Tünel Müzik Mağazası'nın, Chip Club Card sahiplerine, satın alınacak ürüne göre, çeşitli oranlarda indirim yapacaklarını da belirtmek isteriz.


Öncelikle Alışveriş Ihtiyaçlarımızı Belirleyelim
Hepinizin MIDI uygulamalarına elverişli, tam donanımlı bir bilgisayarınız olduğunu varsayarak yola çıkalım.

Öncelikle ne tür müzik yapmak istediğinize karar vermiş olmanız lazım. Bu, oldukça önemli, çünkü bu karar, almanız gereken enstrümanları belirleyecek. Diyelim ki New Age - New Wave tarzı müziklerle uğraşacaksınız. Bu durumda, içinde sentezlenmiş sesler barındıran bir klavye ya da ses modülü almanız gerekecek. Eğer akustik ağırlıklı müzik yapmayı düşünüyorsanız içinde Sample ses barındıran cihazlar almanız daha doğru olacaktır.

Halihazırda elinde Midi donanımına sahip klavyesi olup ses kartları yetersiz olanlar "Ses modülleri" bölümüne, "Modül ayrı, klavye ayrı olmasın, bağlantılarla uğraşamam" diyenler Synthesizerler bölümüne, "Bilgisayarımdaki ses kartının sesleri bana yeter, bana sadece MIDI Keyboard lazım" diyenler "MIDI Klavyeler" bölümüne bakmalılar.

Donanım haricinde bilgisayarınızda bulunması gereken bir diğer şey de, Sequencer yazılımıdır. Haziran sayımızda verdiğimiz Cakewalk Pro Audio 9 programını bilgisayara yükleyerek, sistemi tamamlamış olacaksınız. Zira, önümüzdeki aydan itibaren bu programı kullanarak, birlikte çeşitli örnek uygulamalar yapacağız.


SES MODÜLLERI

Roland JV-2080
8 adet Genişleme Yuvası ile, oldukça iddialı bir şeklide piyasaya çıkan Roland'ın bu ürünü, 3 kanaldan 40 değişik Efekt (reverb, chorus, flanger, ekolayzer vb. ) uygulayabilmesiyle dikkatleri üzerine çekmişti. Oldukça geniş bir ses bankasına sahip olan modüle, Drum&Base, Dance gibi SR-JV80 Expansion Board'larını da takınca inanılmaz zengin bir alet oluveriyor ve ses sayısı 2900 sese kadar çıkıveriyor (128 MB). Üzerinde 320x80 ölçülerinde, oldukça geniş sayılabilecek LCD ekranı var ve bu ekrandan modülün tüm ayarlarını yapmak mümkün. Cihazın diğer güzel bir özelliği ise, volume düğmesine basılınca, o an seçili olan sesi kullanarak kısa bir melodi çalıyor olabilmesi. Böylece klavyeniz bağlı olmasa dahi, seçili olan sesle ilgili fikir elde edebilirsiniz. Tüm Roland ürünleri gibi bu modül de GM uyumlu. Üzerinde 3 adet stereo ses çıkışı bulunduruyor ve bu sayede, özellikle profesyonel uygulamalarda büyük kolaylıklar sağlıyor. Roland JV-2080 için Roland'ın diğer bir ürünü olan XP-80'nin klavyesiz hali diyebiliriz.


Roland JV-5080 128 Ses Polifonisi
Roland nihayet yeni ürünlerini duyurdu ve hiç şüphesiz bunlar arasında en büyük ilgiyi JV-5080 görecek. 128 Polyfonik sesiyle orkestrasyon düzenlemelerde, aranjörlere fazlasıyla ses imkanı tanıyan bu modül, 64 MB'lık hafızasıyla kullanıcısına 1083 adet değişik ses sunuyor. Bu sesler arasında, Roland'ın JD-990 synthesizer'ından da alıntı sesler var. Üzerinde stüdyo kalitesinde efektler de barındıran bu model, Roland'ın Sampler serisinden olan, S-700'ün, Akai'nin S-1000 - S-3000 model Sampler'larının CD'lerini de, opsiyonel SIMM modüllerini kullanarak, SCSI portundan okuyor. Yine opsiyonel arabirimler kullanarak, 8 adet dijital çıkışı vasıtasıyla, Adat gibi profesyonel stüdyo cihazlarına ses gönderebiliyor. Sizin de anlayacağınız gibi, ev uygulamaları için oldukça profesyonel kalan bir ürün. Ancak, ciddi anlamda MIDI altyapısı hazırlamak isteyen okuyucularımıza tavsiye ederiz.


Roland SC-88 PRO Içinden MIDI Altyapısı
Roland'ın SC-55 ile başlattığı Sound Canvas yelpazesinin üst modellerinden olan SC-88 PRO 1117 GM-GS sesiyle, oldukça tatmin edici bir ses bankasına sahip. Üzerinde 42 adet davul seti de bulunduran bu modül, her kanal için ayrı 64 adet efekt uygulayabiliyor.


Alesis Nano Piano Piyanistler Için
Eğer Synhesizer'ların binbir çeşit sesiyle ilgilenmiyor, sadece piyano çalmak istiyorsanız Alesis'in bu modülü tam size göre. Üzerinde 16 bitlik 48Khz Sample Rom bulunan cihaz 256 değişik piyano sesi ve 64 Polyfonisi ile oldukça başarılı. Jazz piyanodan Rock piyanoya kadar, pekçok piyanonun gerçekçi sesi bu modülde. Özellikle piyanistlerin dikkate alması gereken bir alet.


Proteus 2000: Tam 32 MIDI Kanalı
Aynı Roland JV-5080 gibi, E-MU'nun Proteus-2000'i de 128 Polyfonisi, 1536 sesi, 32MB'lık ROM'u ve en önemlisi 32 MIDI kanalı ile yeni çağın üst modellerinden biri. Özellikle MIDI kanalı sayısına dikkat edecek olursak, alıştığımız 16 kanallı modellerin kapasitesini ikiye katladığını görüyoruz. Yazı dizimizi takip edenler bunun ne demek olduğunu daha iyi anlayacaklardır. Cihazın bir diğer önemli özelliği ise, içerisinde bulunan ve büyük MIDI dosyalarının bile sorunsuz çalınmasını sağlayan, 32-bitlik mikroişlemci.


SYNTHESIZER'LAR

Ketron X1
Solton tarafından üretilen ve ülkemize yeni gelen bu klavye için "aşmış" kelimesini rahatlıkla kullanabiliriz. Sadece synthesizer olmakla kalmayıp bünyesinde bir de Sampler bulunduruyor. Içine Harddisk takılabilen bu klavye, üzerinde barındırdığı sample seslerin yanı sıra kendi sample seslerinizi yaratmanıza da olanak tanıyor. Ister bilgisayarınıza bağlayarak, isterse de kendi üzerindeki yazılımı kullanarak 32 kanal (64 polyfoni) Midi parçalar düzenleyebilirsiniz ve bilgisayarınızda yazdığınız şarkı sözlerini aletin üzerinde bulunan geniş grafik ekrandan da okuyabilirsiniz. Taksim - Tünel Müzik Mağazasından Chip Club Card'la indirimli alabileceğiniz bu klavyenin diğer özelliklerini Ketron Electronic Keyboard and Digital Pianos adresinden inceleyebilirsiniz.


Korg Trinity 24MB PCM ROM
Trinity sahip olduğu 24 Mbyte PCM ROM, sayesinde 375 değişik PCM multisample ve 258 davul sample ses barındırmaktadır ki bu seslerin her biri, 48 kHz 'de örneklenerek hafıza çiplerine yüklenmiştir. Şunu da hemen belirtelim; tüm sesler ünlü müzisyenler tarafından, en iyi enstrümanlar çalınarak kaydedilip örneklenmiştir. Seslere bağımsız olarak 8 adet efektle birlikte 2 adet de ana efekt uygulayabilirsiniz. Synthesizer 256 sesi de saklayabilmektedir. Oldukça geniş, dokunuşa duyarlı bir grafik ekrana sahiptir ve pek çok işlemi bu ekrana parmaklarınızla dokunarak yapabilirsiniz. Klavyenin diğer bir özelliği ise üzerinde 16 kanaldan kayıt yapabileceğiniz bir Sequencer bulundurması. Yani, bilgisayara bağlı olmasa bile Midi parçalar yaratabilirsiniz. Tabi ki, bilgisayarda yapabileceğinizden biraz daha az pratik olacaktır.


Korg X5d: Yeni Başlayanlar Için
AI2 Sentezleme sistemini kullanan X5D, 8MB'lık PCM data formuna sahip bir klavyedir. 430 multi ses, 215 davul/perküsyon sesi, 64 polifonisi ve oldukça uygun fiyatı ile rahatlıkla alıp kullanabileceğiniz bir alternatif. Üzerindeki seslere 47 değişik efekt uygulayabilirsiniz. 100 taneye kadar yeni ses ile bu seslerden oluşan 100 adet kombine ses yaratıp, saklayabilirsiniz. GM uyumlu olup 128 standart sese de sahiptir.

En önemlisi opsiyonel Ag-001/002 kablosu ve sürücüleri kullanılarak direkt olarak bilgisayarınıza bağlanabilme özelliğidir. Böylece hiç sorunsuz, Midi uygulamalarını kullanabilirsiniz.


Roland EM30-EM50: Gelişmiş Fonksiyonlar
EM-30 ve EM-50, yüksek kalitedeki bir Roland GS ses seti, Kızıl ötesi hassasiyetli D-beam controller (kontrol denetleyici), düzinelerce yeni müzik stilleri ve 2 yollu Bas Reflex (Bas Tepmeli) kolon sistemini de içeren, bazı yenilikçi özellikleri ile Roland'ın iki yeni ürünü. Bu klavyelerde bulunan ve az önce bahsettiğimiz D-Beam de Roland'ın yeniliklerinden biri. D-beam klavyenin üst panelinden sürekli olarak yayılan ve gözle görülemeyen kızıl ötesi bir ışın. Işığı yayıldığı göz üzerinde ellerimizi gezdirerek, Pitch Bend, Modülasyon gibi çeşitli efektleri, seçilmiş olan seslere uygulayabiliriz. Özellikle New-Age tarzıyla uğraşan müzisyenlerin, oldukça hoşuna gidecek olan bir teknik özellik. Üzerlerinde 354 ses ve 12 davul seti barındıran klavyeler, 2/5 W Bas reflex kolon sistemi ile donatılmış. Yani evinizde bağlayabileceğiniz amplifikatör ve kolonlarınız yoksa dert etmenize gerek kalmayacak.Bu seriden EM-10 ve EM-20 de uygun fiyatları ile değerlendirmeye alabileceğiniz klavyeler arasında.

Roland'ın XP-10, XP-50, XP-80 serisi ise piyasada genelde ikinci elden daha uygun fiyatlarla bulabileceğiniz ve oldukça başarılı bir seridir. Özellikle ikinci el alet almayı düşünenlere tafsiye ederiz.


Alesis QS: Amerikan Güzeli
Özellikle Amerika'da daha yaygın olarak tercih edilen Alesis ürünleri, ülkemizde genelde stüdyo ekipmanları serisi ile tutulmuştur. Piyasada fazla göremesekte geniş ve başarılı bir klavye ürün serisi vardır ve QS serisi bu serinin en son ürünlerindendir.

Seri GM uyumlu olup, üzerinde Alesis'in özel Piyano seslerini bulundurmaktadır. 64 polifonisi ve 88 adet standart tuşuyla, oldukça profesyonel bir alettir. Harici bir Sequencer'a gerek duymadan, 100 taneye kadar MIDI dosyasını üzerinde saklayıp çalabilir.

Analog synthesizer'lardan hoşlananlar için Alesis'in A6-Andromeda'sı da kaçırılmaması gereken bir üründür.


MIDI KLAVYELER

BlasterKey MP3
Işte size oldukça enteresan bir ürün. ENSONIQ firmasının yan kuruluşu olan ve hepimizin özellikle multimedya uygulama ve donanımlarıyla tanıdığımız Creative Labs tarafından üretilen bu klavye, yarattığınız müzikleri Mp3 formatında sıkıştırarak saklayabiliyor. Daha önce hiçbir klavyede görmeye alışık olmadığımız bu özellik sayesinde, klavyenizi doğrudan Sound Blaster Live kartınıza bağlayarak, çaldığınız melodileri doğrudan Mp3 yapabilir, SB Live kartınızın seslerini kullanarak MIDI parçalar düzenleyebilirsiniz. Klavye bunun için size, 40 polyfoni ve standart 49 tuş sunuyor ve tuşlar Velocity Sensitive, yani, vuruş hızına duyarlı. www.blasterkey.com adresinden detaylarını inceleyebileceğiniz bu klavye için gerekli minimum sistem konfigürasyonu ise şöyle.

Pentium 133MHz veya daha hızlı bir işlemci
Intel veya 100% uyumlu chip setli bir anakart
16MB RAM (32 RAM daha iyi sonuçlar veriyor)
Windows 95 veya Windows 98
Sound Blaster Live! Ses kartı
Gerekli programları yüklemek için CD-ROM sürücü

Roland A90: Sade Bir Keyboard
Roland'ın 88 vuruşa duyarlı tuşu ve 64 polyfonisi ile göz dolduran MIDI Master Keyboard'unu, bir MIDI sistemindeki tüm verilerin değiştirilmesinde kullanabilirsiniz. 4 adet MIDI çıkışından 64 kanallı bir sistemi kontrol edebilirsiniz. Bu arada Keyboard'un tuşlarının, gerçek bir piyano tuş takımı gibi olduğunu da belirtmeliyiz. Oldukça profesyonel bir alet olan bu MIDI Master Keyboard alışveriş listenizin üst sıralarında olmalı. Bu arada, aslında synthesizer'lar bölümünde bulunması gereken A-90 EX 'den de bahsetmemiz gerekir. Bu klavye aslında bir Master Keyboard. Ancak A-90 ile aralarında bir fark var; o da, içine oldukça profesyonel bir piyano ses modülünün konmuş olması. Böylece bu klavye sahnede de kullanıla bilinir ve canlı performanslarda, gerçek bir kuyruklu piyano çalınıyormuş hissi uyandırabilir.

Yine Roland'ın A serisinden olan, A-70, A-33 ve A-30 daha uygun fiyatları ile alabileceğiniz ürünlerdir.


Kurzweil PC2: Profesyonel Modeller
PC2 ve PC2X olarak iki modeli bulunan bu seri, sırasıyla 76 ve 88 tuşlu çok gelişmiş Midi kontrol klavyelerinden oluşmuştur. Midi kontrol klavyeleri olmalarına karşın içlerinde oldukça iyi sample edilmiş piyano sesleri, davul setleri, brass sesleri, vokal sample'ları gibi geniş bir ses bankası barındırıyorlar. Bir taşla iki kuş vurmak isteyenler için ideal.


Alesis QS8.1: Mükemmel Piyano Sesleri
Yeni model MIDI Master Keyboard'ların çoğunda olduğu gibi Alesis'in bu modeli de içinde oldukça iyi örneklenmiş Piyano sesleri barındırıyor. 88 tuşlu klavyesi, vuruş hızını algılama ve Aftertouch özelliğine sahip. En güzel özelliklerinden biride Mac ve PC'lere direkt olarak bağlantı kurulmasını sağlayan yüksek hızlı seri-bağlantı kapısının olması. Yine, üzerinde bulunan iki adet slot vasıtasıyla 16 MB'a kadar örneklenmiş sesleri üzerinde bulundurabiliyor.

Sizlere tanıtabileceğimiz Midi Enstrümanların sayısı oldukça geniş olduğundan, burada yalnızca, yerli piyasada en çok bilinen ve kullanılan cihazları tanıtmaya çalıştık. Ancak siz, çeşitli müzik mağazalarını dolaşarak, daha pek çok ürün marka-modelini bizzat kendiniz görüp, deneyebilirsiniz.
ALINTIDIR:ka19:

:ka19: