TON BULMA
Eserin notalarının başlangıcında var olan (sol,fa ve do anahtarlarından
sonra)diyez ve bemol işaretlerinin sıralanış kuralına beşliler çemberi
denir.ve bu işaretler eserin hangi tonda olduğunu bildirir.
do majör ve onun ilgili minörü olan la minörde hiçbir değiştirici
işaret yoktur(yani kök akorunda yoktur).diğer tonların tümünde diyez ve
bemol işaretleri vardır.
Bemollü tonlar(b)
Bemol işaretlerinin ilki si bemoldür.diğer bemol işaretleri bu
işaretten başlanılarak beş ses geriye sayılarak bulunur.Örneğin
si-la-sol-fa-mi bulunan mi bemol işareti ikinci bemol işaretidir.bu
şekilde beş ses geri sayılarak bemol sırası oluşur.
buna göre bemol sırası: si-mi-la-re-sol-do-fa şeklinde bulunur
Diyezli tonlar(#)
Diyez işaretlerini ilki fa diyezdir.diğer diyez işareti bu işaretten
beş ses ileri sayılarak bulunur. örneğin fa-sol-la-si-do bulunan do
diyez işareti ikinci diyez işaretidir.bu şekilde beş ses ileri
sayılarak diyez sırası oluşturulur.
Buna göre diyez sırası:fa-do-sol-re-la-mi-si şeklinde bulunur.
görüldüğü gibi diyez sırası bemol sırasının tam tersidir. klasik batı
müziğinde bir eserin başlangıcında ya diyez ya da bemol sırası vardır
ama Türk müziğinde bu işaretler karma şekilde kullanılır.Zaten Türk
müziğinin değiştirici işaretleri farklıdır.
BİR MAJÖR TONUN İLGİLİ MİNÖRÜNÜ BULMAK İÇİN O SESTEN KÜÇÜK ÜÇLÜ (yani
bir tam+1 yarım aralık) AŞAĞI (yani pes/kalın sese) İNİYORUZ
örnek : SOL MAJÖRÜN İLGİLİ MİNÖRÜ Mİ MİNÖRDÜR ( sol-fa arası tam ses,
fa-mi arası yarım ses. eşittir bir buçuk ses)
MİNÖR TONUN İLGİLİ MAJÖRÜ İÇİN DE TAM TERSİ GEÇERLİDİR.
diyeceksiniz ki hangi ton hangi arızaları alır. görelim:
ilk önce işin teorik kısmıyla başlayalım.
bemol arıza alan tonlar bemollü tonlardır. yani Sİ-bemol(Bb) majör, La
bemol (Ab) majör gibi. bemol arıza alıp da bemollü olmayan tek ton FA
majördür(F). anlatmak istediğim her akorun yanında bemol işareti varken
Fa akorunun yanında yoktur. biraz karışık anlattım ama bunun başka bir
yolu yok ne yazık ki. en kolay şekliyle anlatıyorum.
BEMOL SIRASI VE BEMOLLU TON BULMA:
Sİ-Mİ-LA-RE-SOL-DO-FA öncelikle bunu ezberlemeniz gerek bu bemol
sırasıdır ve saçma ama akılda kalıcı bir tekerlemesi vardır. "simitlere
son defa" ewet saçma ama bunu unutmazsınız asla.
bunu ezberledikten sonra ton bulmaya geldi sıra:
dediğimiz gibi bemol sırasıyla bulunan tonlar bemollü tonlardır(Fa
majör hariç)
Örnek:
Sİb MAJÖR'ün aldığı arızalar : Sİ bemol + Mİ bemol
REb MAJÖR'ün aldığı arızalar : Sİ bemol + Mİ bemol + LA bemol + RE
bemol + SOL bemol
dikkat ettiyseniz hangi bemollü tonun arızasını bulmak istiyorsak bemol
sırasından saymaya başlıyoruz ve aradığımız tonun sesinden bir sonraki
seste kalıyoruz. bunu aşağıdaki kalıplarda da görebilirsiniz.
1 bemol alan ton : FA(F) MAJÖR ilgili minörü RE MİNÖR
2 bemol alan ton : Sİ(Bb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü SOL MİNÖR
3 bemol alan ton : Mİ(Eb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü DO MİNÖR
4 bemol alan ton : LA(Ab) BEMOL MAJÖR ilgili minörü FA MİNÖR
5 bemol alan ton : RE(Db) BEMOL MAJÖR ilgili minörü Sİ BEMOL(Bb) MİNÖR
6 bemol alan ton : SOL(Gb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü Mİ BEMOL(Eb) MİNÖR
7 bemol alan ton : DO(Cb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü LA BEMOL(Ab) MİNÖR
DİYEZ SIRASI VE DİYEZLİ TON BULMA
FA-DO-SOL-RE-LA-Mİ-Sİ bu diyez sırasını da ezberlemenizde fayda var ama
ezberleyemezseniz diyez sırası bemol sırasının tam tersidir burdan
hatırlarsınız.
diyez sırasıyla ton bulurken aklımızdan (do-re-mi-fa-sol-la-si-do)
gamını çıkarmamalıyız.
ton bulma şöyle oluyor: bir tonun aldığı diyezleri bulmak için önce
doğal do majör gamında(do-re-mi-fa-sol-la-si-do) bu sesi buluyoruz ve
bir önceki sesini alıp geçiyoruz diyez sırasına
örneğin re majör tonunun arızalarını bulmak için doğal do majör gamında
re sesinden bir önceki nota DO'dur. bir önceki sesi bulduktan sonra
diyez sırasında o sese kadar olan bütün arızaları alıyordur .
1 diyez alan ton : SOL MAJÖR ilgili minörü Mİ MİNÖR
2 diyez alan ton : RE MAJÖR ilgili minörü Sİ MİNÖR
3 diyez alan ton : LA MAJÖR ilgili minörü FA DİYEZ(F#) MİNÖR
4 diyez alan ton : Mİ MAJÖR ilgili minörü DO DİYEZ(C#) MİNÖR
5 diyez alan ton : Sİ MAJÖR ilgili minörü SOL DİYEZ(G#) MİNÖR
6 diyez alan ton : FA# MAJÖR ilgili minörü RE DİYEZ(D#) MİNÖR
7 diyez alan ton : DO# MAJÖR ilgili minörü LA DİYEZ(A#) MİNÖR
alıntı
