[keyfimuzik efe12]
EQ
Equalization ses sinyali içinde belli bir frekans aralığındaki kısmın gücünün artırılması veya azaltılmasıdır. Kaydettiğimiz ses (veya enstrumanın ürettiği ses) değişik frekans aralıklarında farklı güçlerde sesler içeren karışık bir sinyaldir. Basit bir eq üzerindeki bas düğmesini saat yönünde çevirirseniz belli bir frekans aralığındaki (genellikle 500 Hz in altında bir aralık) sinyali artırmış olursunuz. Bu işlemin tonu etkilemesinin esas sebebi temel frekanslarla harmonik frekanslar arasındaki dengelerin değişmesidir.
Bir shelf ekolayzır ayarlandığı frekans ve tiz tarafındaki tüm frekansları (high-shelf) veya bas tarafındaki tüm frekansları (low-shelf) yükseltmeye veya alçaltmaya yarar.
Peak ekolayzır ise ayarlandığı frekansa belli bir uzaklıktaki bir bölgedeki frekansları etkiler.
İşte Q harfiyle gösterilen değer bu bölgenin genişliğini (bandwidth) anlatır. Başka bir ifadeyle ekolayzırın ayarlandığı frekansın bas ve tiz tarafında ne kadarlık bir bölgeyi etkileyeceğini gösterir. Bu bandın genişliği oktav olarak belirtilir. Ancak Q değeri arttıkça etkilenen bölgenin genişliği (yani kaç oktavlık bir alanı etkilediği) azalır. Q değeri ile bandwidth arasındaki ilişki için aşağıdaki grafikten faydalanabilirsiniz.
Q Değeri Bandwidth
0.7 2 Oktav
1.0 1 1/3 Oktav
1.4 1 Oktav
2.8 1/2 Oktav
Ekolayzırın etkisi dB cinsinden ifade edilir. Çoğu ekolayzır 12 dB'lik yükseltme veya azalma sağlayabilir (yani sinyali 4 kat güçlendirebilir veya azaltabilir).
Shelf eq en bas veya en tiz kısımdaki 3 oktavlık alan kullanılarak genel tonun değiştirilmesi için kullanıldığında iyi sonuç verir. 320 Hz'e ayarlanmış bir low-shelf eq veya 2500 Hz ve üstündeki kısımlara ayarlanmış bir high-shelf eq ile efektif sonuçlar elde edilebilir.
Shelf eq ile sinyal gücünün düşürülmesi yükseltilmesine göre daha iyi sonuç verir. En üstteki oktavlarda (10 kHz - 20 kHz) noise (hiss) genellikle yüksektir. Bu en alttaki oktavlar (20 Hz to 40 Hz) için de geçerlidir. Bu yüzden daha parlak veya daha bass sesler elde etmek için peak eq kullanmak daha doğrudur. Daha parlak (bright) sesler elde etmek için 5 kHz civarında 2 oktavlık bandwith değeri kullanarak (Q= 0.7) denemelerinize başlayabilirsiniz. Bas frekanslarda genel bir yükselme sağlamak için ise 80 Hz civarında yine 2 oktavlık bir bandwith kullanarak başlayabilirsiniz.
Q değeri 1 iken bandwidth 1 1/3 oktav olacaktır. Bu değer farklı enstruman gruplarında kullanılacak Q değeri için sınır niteliğindedir. Davul gibi vurmalı çalgılar için 2.8 e kadar düşük Q değerleri kullanmak ve vokal, telli çalgılar gibi melodik enstrumanlar için 0.7 gibi daha geniş bantları temsil eden Q değerleri kullanmak daha doğru olacaktır.
Genel bir kural olarak eq ile frekansları güçlendirmekten kaçınıp daha çok fazlalıkları kırpmak için kullanmaya çalışmak daha iyi sonuç verir. İnsan kulağı belli frekanslardaki seslerin kısılmasına alışkındır (muhtemelen ses absorblayan materyallerden dolayı). Bir frekans aralığının yükseltilmesi azaltılmasından daha kolay fark edilir. Ortalama olarak 6 dB'lik yükseltme ile 9 dB'lik azaltmanın fark edilirlikleri eşittir. Bu yüzden eq kullanırken önceliği istenmeyen seslerin azaltılmasına vermek gereklidir. Deneyimli biri tarafından yapılan bir mixin ardından kullandığı miksere göz atacak olursanız, eq'nun daha çok azaltma yönünde kullanıldığını görebilirsiniz.
Yeterli tecrübe kazanana kadar eq kullanırken 6 dB'den fazla yükseltme yapmamaya çalışmak doğru bir yaklaşım olacaktır. Kolay gelsin…
EQ 2
Eq ile neler yapabileceğinizi araştırmaya başladığınızda her bir enstruman için farklı frekanslarda farklı öneriler getiren tablolarla karşılaşırsınız. Aşağıda onlardan birini bulacaksınız. Her bir maddenin sonunda tavsiye edilen değişikliğin hangi Q değerinde ve ne tip eq kullanılarak uygulanacağı belirtilmiştir.
50Hz
1. Bas gitar, tomlar ve kick vb. düşük frekanslı enstrumanlara tokluk, doluluk sağlamak için artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
2. Bas gitardaki 'boomy' tabir edilen aşırı bass tonları kesmek için kısın. Böylece mix içinde basın ayırt edilebilirliğini artırmış olursunuz. Bu yöntem genellikle rock müzikteki gürültülü bas gitarlar için kullanılır. Shelf eq.
100Hz
1. Düşük frekanslı enstrumanlarda daha sert bir bas soundu elde etmek için artırın. 1 - 1.4 Q ile parametrik eq.
2. Gitar ve trampete doluluk tokluk, sağlamak için artırın. 1.0 Q ile parametrik eq.
3. Piyano ve üflemelilere sıcaklık katmak için artırın. piyano için 1.0 Q ile, üflemeliler için 1.4 Q ile parametrik eq.
4. Gitarlarda boomy sesleri düşürmek ve netliği artırmak için kısın. 1 - 1.4 Q ile parametrik eq.
200Hz
1. Vokallerde doluluk elde etmek için artırın. 0.7 - 1.0 Q ile parametrik eq.
2. Gitar (daha sert sound için) ve trampette doluluk elde etmek için artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
3. Vokaller ve orta frekanstaki enstrumanlardan bulanık ve çamurlu sesleri temizlemek için kısın. 1.0 Q ile parametrik eq.
4. Zillerdeki gong benzeri sesleri azaltmak için kısın. 1.0 Q ile parametrik eq.
400Hz
1. Özellikle düşük volumelerde yapılan dinlemelerde bas gitarın net duyulması için artırın. 1.0 Q ile parametrik eq.
2. Kick ve tomlar gibi düşük frekanslı davul parçalarında 'karton' benzeri sesi azaltmak için kısın. 1.4 Q ile parametrik eq.
3. Zillerde ambiyansı (ortam sesi) azaltmak için kısın. 0.7 - 1. Q ile parametrik eq. Alternatif olarak 320Hz shelf eq kullanılabilir.
800Hz
1. Bas gitarı daha net ve vurgulu yapmak için artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
2. Gitarlardaki kalitesiz tınlayan sesleri azaltmak için kısın. 1.0 Q ile parametrik eq.
1.5kHz
1. Bas gitardaki netliği ve parmak sesini artırmak için artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
2. Gitarlardaki sönüklüğü azaltmak için kısın. 1.0 Q ile parametrik eq.
3kHz
1. Bas gitarda parmak sesini artırmak için artırın 1.4 Q ile parametrik eq.
2. Elektrik ve akustik gitarları daha atak yapmak için artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
3. Düşük frekanstaki piyano partisyonları daha atak yapmak için artırın. 1.0 Q ile parametrik eq.
4. Vokalleri daha net ve sert yapmak için artırın 1.0 Q ile parametrik eq.
5. Back vokallerin daha yumuşak ve nefes alır verir gibi çıkması için azaltın. 1.0 Q ile parametrik eq.
6. Trampet ve diğer pedallarda daha atak yapmak için artırın. 1.4 - 2.8 Q ile parametrik eq.
5kHz
1. Vokalleri öne çıkartmak için yükseltin. 1.0 Q ile parametrik eq.
2. Düşük frekanslı davulları (kick, tomlar) daha atak yapmak için yükseltin.1.4 - 2.8 Q ile parametrik eq.
3. Bas gitardan daha fazla parmak sesi almak için yükseltin. 1.4 Q ile parametrik eq.
4. Piyano ve akustik gitar atağı için ve özellikle rock gitarları daha parlak yapmak için yükseltin. 1.4 Q ile parametrik eq.
5. Arka plandaki seslerin daha uzak duylmaı için kısın. 1.0 Q ile parametrik eq.
6. ince duyulan gitarları daha yumuşak yapmak için kısın. 1.0 Q ile parametrik eq.
7kHz
1. Düşük frekanslı davulların daha metalik duyulması için artırın. 1.4 - 2.8 Q ile parametrik eq.
2. Perküsyonları daha atak yapmak için artırın. 1.4 - 2.8 Q ile parametrik eq.
3. Renksiz vokallerde artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
4. Vokallerdeki 'S' leri azaltmak için kısın. 2.8 Q ile parametrik eq. 7 ve 8 kHz arasında dolaşıp 'S' lerin en yoğun olduğu noktayı bulabilirsiniz.
5. Synthesizer, rock gitar, akustik gitar ve piyanoya keskinlik kazandırmak için artırın. 1.0 - 1.4 Q ile parametrik eq.
10kHz
1. Vokalleri daha parlak yapmak için artırın. 1.0 Q ile parametrik eq.
2. Akustik gitar ve piyanoya hafif parlaklık eklemek için artırın. 1.0 Q ile parametrik eq.
3. Zillerin daha sert duyulması için artırın. 1.4 Q ile parametrik eq.
4. Vokallerdeki 'S' leri azaltmak için kısın. 1.4 Q ile parametrik eq.
15kHz
1. Daha parlak vokaller için artırın (nefes sesi). 1.0 Q ile parametrik eq.
2. Zilleri, yaylıları ve flütü parlatmak için artırın. 1.0 Q ile parametrik eq.
3. Sample sesleri kullanan synthlerin daha gerçek duyulması için artırın. 1.4 - 2.8 Q ile parametrik eq.
EQ Teknikleri
Bir enstrumanda bir nota vurulduğunda temel ve harmonik frekanslarda sesler oluşur. Bir sesin en alçak frekansı, temel frekans olarak adlandırılır. Diğerleri bileşendir ve harmonik frekanslar olarak adlandırılırlar. İşte bu harmoniklerin oluştuğu frekansları kullanarak farklı eq teknikleri uygulayabiliriz.
Harmonik Frekansların Açılması
Bir ses mühendisinin, bir enstrumanın netliği ve ayırt edilebilirliğini artırmak için öğrendiği ilk teknik harmoniklerin açılmasıdır. Bu eq ayarlarken kullanılan çok geçerli bir tekniktir. Aşağıda bu tekniğin kullanıldığı bazı eq tavsiyeleri bulacaksınız.
Bas 400Hz Bas kanalında netlik için...
Bas 1500Hz Netlik ve parmakla çalınma hissini artırmak için...
Gitar 3kHz Gitar atağı için...
Gitar 5kHz Parlaklık için...
Vokal 5kHz Vokali öne çıkarmak için...
Vokal 10kHz Daha parlak vokaller için...
Her enstruman için parlaklık, netlik gibi farklı karakterleri öne çıkaran birden fazla harmonik aralık olduğuna dikkat edin.
Temel Frekansların Açılması
Genelde yeni başlayanların ilk denedikleri şey temel frekansların açılmasıdır. Fakat aslında bu en son başvurulacak yöntemlerden biri olmalıdır. Temel frekansların vurgulanması enstrumanın sesini bulanık ve çamurlu yapar. Diğer enstrumanlardan ayrılmasını zorlaştırır. Temel frekansları benzer olan enstrumanlar birlikte benzer partisyonlar çaldıklarında temel frekansları vurgulamak bu enstrumanların seslerinin aynıymış gibi duyulmasına yol açar. Eğer bir enstrumanın sesi ince veya zayıf tınlıyorsa bu enstrumanın temel frekansları dikkatlice açılabilir. Enstrumanın zayıf duyulması yanlış mikrofon yerleşiminden veya eq ile harmoniklerin fazla vurgulanmasından olabilir. Temel frekansları vurgulamanın gerekli olabileceği bir diğer durum da enstrumanın tek başına çaldığı kısımlardır.
Temel Frekansların Kısılması
Temel frekansların kısılması, enstrumanın tüm harmonikleri vurgulu hale getirilmek istendiğinde uygulanabilir. Özellikle rock kayıtlarında çok kullanılan bir yöntemdir ama diğer müzik türlerinde de işe yarar sonuçlar verir.
Bas 40Hz Bas kanalında boomy sesleri azaltmak ve enstrumanın daha ayırt edilebilir duyulması için kısın.
Gitar 100Hz Gitar kanalında boomy sesleri azaltmak ve enstrumanın netliğini artırmak için kısın.
Vokal 200Hz Vokallerin çamurlu, bulanık duyulmasını engellemek için kısın.
Masking
Miks yaparken başa çıkılması en zor şeylerden biri de maskeleme (masking) ya da örtme olarak bilinen duyumdaki bir kısıtlanma halidir. Masking iki sesin frekanslarının yakın olmasından dolayı, seslerden daha yüksek olanının, diğerinin tamamı veya bir kısmının duyulmasını engellemesidir. Enstrumanın sesi tek başına dinlendiğinde çok iyi geliyor ama miks içinde zayıf ve güçsüz duyuluyorsa masking problemi olabilir. Miks içinde birbirinden ayrılamayan iki enstrumanınız varsa birinde açtığınız frekansları diğerinde kısarak daha iyi sonuç alabilirsiniz. Doğru uygulandığında bu teknik her iki enstrumanın da miks içinde ayrı ayrı dinlenebilmesini sağlar. Aşağıda bu tekniğin uygulandığı iki örnek verilmiştir:
Kick ve bas gitar: Kick kanalında 350-400 Hz arasını kısın (karton benzeri sesi azaltmak için) ve bas gitarda aynı frekansları açın (bası öne çıkarmak için).
Lead vokal ve back vokaller: Back vokallerde 3-4 kHz arasını kısın ve lead vokalde aynı frekansları açın.
Bu yöntemi kullandığınızda eq ile çok az oynayarak şaşırtıcı değişiklikler yaptığınızı fark edeceksiniz. Genellikle 3-6 dB arasında değişiklik yapmanız yeterli olacaktır. Kolay gelsin.
Umarım yardımcı olmuştur :D
