Müzikte Ve Müzik Eğitiminde Bilgisayar Kullanımı

Öğr.Gör.Burçin Aktükün
Sakarya Ünv. Devlet Kons.
Sakarya

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik
Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,
İnönü Üniversitesi, Malatya
Bildiriler,s.148-150.

Son yüzyılın en önemli buluşlarından olan Bilgisayar yavaş yavaş tüm bilimsel alanları kapsamaya başlamış ve kapsadığı alanların daha hızlı ilerlemesine de vesile olmuştur. Bu alanlardan bir tanesi de Müziktir. Kuşkusuz bilgisayar olmadan da müzik bir şekilde ilerliyordu. Yeni tarzlar deneniyor, eski veya geleneksel tarzlar bir şekilde korunmaya çalışılıyordu. Bilgisayarın müzik dünyasına girişinden sonra bu işler çok daha kolay, hızlı ve en önemlisi paylaşıma açık hale geldi. Internet üzerinde müzikle ilgili pek çok site hizmet vermeye başladı. Bu siteler üzerinden istediğimiz notaları bulup arşivimize ekleyebiliyor, istediğimiz beste çalışmalarımızı başkalarıyla paylaşabiliyor, müzikle ilgili sohbet odaları kurup veya kurulu olan sohbet odalarına katılıp tartışmalar yapabiliyoruz. Bilgisayar ve getirdiği teknolojinin avantajları bu kadar da değil. Tüm bunların dışında sayabileceğimiz bir çok avantajı da yanında getiriyor. Sırasıyla bizlere bu avantajları sunan teknolojilere, yazılımlara ve işlevlerine bakacak olursak;

1-MIDI Teknolojisi ve Kullanım Alanları: MIDI olarak adlandırılan standartlaşmış evrensel arabirimin açılımı "Musical Instrument's Digital Interface" yani "Müzik Enstrümanları Dijital Arabirimi " dir. Bu arabirim sayesinde elektronik müzik enstrümanları ve bilgisayarlar birbirleriyle haberleşebiliyorlar. Genelde tüm synthsizer'lar model farkı gözetmeksizin birbirleriyle haberleşebilecekleri MIDI donanımına sahiptirler. Midi protokolü 1982-1983 yılları arasında ilk temelleri oluşturulduğundan beri müzisyenler ve aranjörler arasında yaygın olarak kabul görmüş ve kullanılmıştır. Bu protokol sayesinde müzikal sunumlar yapmak o kadar kolaydır ki sadece müzisyenler değil, bilgisayarla multimedya sunumları yapan ve sunumlarında müzik kullanmak isteyen programcılar da MIDI' ye sıkça başvururlar. Bir midi sistemi oluşturmak sanıldığı kadar zor değildir. Bunun için ses kartı olan standart bir bilgisayar bile tek başına yeterli olmaktadır. Buna ek olarak bir midi kablosu ve bir midi klavye olması işimizi çok daha kolaylaştıracaktır. Diyelim ki bir beste yaptınız ve bunu arkadaşlarınıza dinletmek istiyorsunuz. Bu işi tek bir gitarla, piyanoyla ya da herhangi bir müzik aletiyle kolaylıkla yapabilirsiniz. Peki ya kafanızda daha komplike, çok sesli bir müzikal yapı varsa ve bunu aklınızdaki gibi insanlara sunmak istiyorsanız! Böyle bir durumda normalde bir orkestraya ihtiyacınız olacaktır ve bu orkestra elemanlarına parçayı nasıl çalacaklarını tek tek öğretmeniz gerekecektir. İşte burada MIDI teknolojisi devreye girecek ve gerekli yazılım ve donanımla işinizi kolayca bitirmenizi sağlayacak. MIDI temellerini bir kez öğrenip işin pratiğini, püf noktalarını da öğrendikten sonra, yaratıcılığınız parmaklarınızın ucundan akarak dijital dünyada hayat bulur. Kısaca MIDI kullanarak çok sesli düzenlemeler yapabilir bu düzenlemelerdeki tüm sayısal verilerin üzerinde en ince ayrıntısına kadar oynamalar yapabilirsiniz. Günümüzde yazılmış pek çok uygulama programı, müzik bilginiz yeterli olmasa da , kolaylıkla düzenlemeler yapmanıza olanak sağlayacak özelliklere sahiptir. Böylece zihninde müzik yaratabilen pek çok insan bestelerini diğer insanlarla paylaşma imkanına kavuşmuştur.

2-MİDİ Yazılımlarının Gücü: Midi teknolojisiyle beraber bu teknolojiye uygun yazılımlar da hızla ilerlemeye başlamıştır. Bunların içinden özellikleri itibarıyla en popüler olanları ise Cakewalk, Cubase, Logic Audio ve Voyetra (Digital Orchestra Plus) gibi yazılımlardır. Bu programlar sayesinde evimizde veya işyerimizde küçük bir stüdyo kurabiliriz. Bu yazılımlarla beraber gelişen başka bir teknolojide Sound Font teknolojisidir. Sound Font teknolojisi sayesinde bilgisayarın ses kartında bulunan ROM seslerinden kurtulup gerçek ses kalitesine oldukça yaklaşılmıştır. Yani artık bilgisayarımızdan Kanun, Mey, Bağlama, Darbuka gibi çalgıların seslerini de klavyenin bir tuşuna basarak elde edebiliyor, bunların üzerine kendi vokalimizi de kaydedebiliyoruz.

3-Kullanımı Basit Müzik Programları: Müzikle doğrudan hiçbir ilişkisi olmayan kullanıcıların dahi kısa sürede kullanmayı öğrenebileceği ve kendi şarkılarını yaratabileceği programlardır. Örnek olarak Dance e-jay programını verebiliriz[1]. Programın arabirimi dört temel bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm parçayı oluşturacağımız kanalların sıralandığı ana ekran, ikinci bölüm kullanacağımız ses ve çalgı seçeneklerinin bulunduğu bölüm, üçüncü bölüm parçayı dinleme, durdurma, yeniden yükleme, ileri ve geri sarma tuşlarının bulunduğu bölüm, dördüncü bölüm ise ses ayarları ve kayıt yapma seçeneğinden oluşan bölümdür. Programın Demo versiyonunda 8 kanal bulunmaktadır ki bu da bir şarkı oluşturmak için yeterlidir. Programın kullanımı oldukça basittir. Programı kurup çalıştırdıktan sonra ikinci bölümde bulunan seçeneklerden sözgelimi Bass kutucuğuna tıkladık. İkinci bölümün hemen sağında *.pda formatında yapılmış birbirinden farklı Bass seçenekleri çıkar. Bu kutucuklardaki Bass seslerini dinlemek için seçilen kutucuğun üzerine çift tıklamak yeterlidir. Bundan sonra yapılacak son şey beğenilen Bass melodisini programın birinci bölümündeki kanallardan birisine sürükleyip bırakmaktır. Bu işlem ikinci bölümde bulunan tüm seçenekler üzerinde yapıldığında ortaya kullanıcıyı da şaşırtacak derecede güzel şarkılar çıkabilmektedir. Programın bir özelliği de hazırlanan alt yapıya Import seçeneğini kullanılarak kendi sesinizi veya daha önceden kayıt edilmiş *.wav formatındaki bir sesin eklenebilmesidir.

4-Ses Düzenleme Programları: Eğer bilgisayarda ses kaydı yapılabiliyorsa, yapılan bu ses kaydı üzerinde düzenlemeler yapan programların üretilmesi de kaçınılmazdır. Cool Edit ses düzenlemesi üzerine çıkarılan en popüler programlardan biridir[2]. Bu ve bunun gibi programlar vasıtasıyla ses kayıtları üzerinde istenilen değişiklikler yapılabilmektedir. Örneğin mikrofondan yapılan bir ses kaydı başka bir parçaya eklenebilir, parçanın istenilen yerinden kesilip istenilen yere yapıştırılabilir. Gene parçanın herhangi bir kanalına belli ses efektleri eklenebilir, eko ayarları yapılabilir derinlik verilebilir ve tüm bunlar CD ye aktarılabilir. Bu ve benzeri programların bir diğer önemli özelliği de Plug-in (yama, eklenti) desteği olmasıdır. Bu eklentiler programa belli özellikler katmaktadır. Örneğin programa yapılacak bir eklentiyle kayıt sırasında çıkan hışırtı ve dip gürültü kolayca yok edilebilir. Hatta bu alandaki teknolojik ilerleme, ses kaydındaki detonasyon ve sirtonasyonları düzeltebilecek dereceye gelmiştir.

5-Nota Yazım Programları: Amatör ve profesyonel nota yazımı yapılabilen bir çok nota yazım programı bulunmaktadır. Bunlardan özellikleri ve popülaritesi itibarıyla ön plana çıkanlardan bir tanesi de Coda Music’ in üretmiş olduğu Finale adlı programdır[3]. Bu programı diğer nota yazım programlarından ayıran en önemli özelliği 2001 versiyonundan itibaren eklenen“Micnotator” ve “Midi Scan” seçenekleridir.Micnotator seçeneğini kullanarak mikrofondan yapılmış bir ses kaydını notaya dökme olanağı sunulmaktadır. Henüz çok gelişmemiş olduğunu düşündüğüm bu özelliğin çok önemli bir başlangıç olduğu kabul edilmektedir. Midiscan ise, tarayıcıdan *. Tiff formatında taranmış olan bir nota kağıdındaki notaları Finale programının ekranına aktarabilmektedir. Dolayısıyla taranmış olan bu notayı dinleme ve üzerinde düzeltmeler yapma imkanı sunulmaktadır.Ancak sadece bu iş için üretilen programlar kendi alanlarında daha iyi sonuç vermektedir ki 6 ve 7. maddelerde bunlara değineceğim. Bu özelliklerin dışında programın ön görünümünde nota yazım araçları ve kısa yol tuşları bulunmaktadır. Bu tip nota yazım programlarının en önemli özelliklerinden birisi de, bilgisayara bağlanan Midi çıkışlı bir orgdan çaldığımız parçanın notalarını anında bilgisayar ekranına aktarabilmesidir. Bir müzik kitabı veya çalgı metodunu sadece bu programla çıkartabilirsiniz. Finale programının bir diğer özelliği ise Türk Müziği fontlarının eklenerek istediğimiz makama ait parçaları yazabilmemizdir. Programı Internet sitesi üzerinden güncelleme imkanı da sunulmaktadır. Bunun için programı satın almış ve Internet üzerinden kayıt yaptırmış olmak yeterlidir. Gene programın Internet sitesinde Demo versiyonları kendi bilgisayarınıza yükleyip kullanma olanağı da sunulmuştur.

6-Midi Scan: Kuşkusuz bir müzik öğretmeni, müzik bölümü veya konservatuvar öğrencisinin ya da akademisyenin en çok işine yarayacak olan programlar nota yazım programlarıdır. Amatör ve profesyonel nota yazabileceğimiz bir çok program bulunmaktadır. Bu programların herhangi birini edinerek notalarımızı yazabiliyoruz. Günümüzde artık bilgisayarda nota yazmak bizi çokta heyecanlandıran bir olay değil. Ancak teknolojinin sürekli ilerlemesi ve nota yazımına farklı eklentiler yapılması heyecanımızı kaybetmemizi engelliyor. Bunlardan bir tanesi Midi Scan[4] teknolojisidir. Nota yazımına ek olarak, yazılmış bir notayı okuyabilme özelliği. Arşivimizde bulunan ve belki melodisini dahi bilmediğimiz eserleri gün ışığına çıkartarak dinlememizi sağlayacak bir yazılım. Kullanımı çok zor olmayan bu programlarla, elimizde bulunan bir nota kağıdını bilgisayarımıza bağlı olan bir scanner (tarayıcı) yardımıyla tarayıp bilgisayarın ekranına aktarıp dinleme ve üzerinde düzeltmeler yapabilme imkanları sunulmaktadır.7-Gerçek Zamanlı Ses Nota Çeviricileri: Bilgisayara yapılan ses kayıtları genelde *.wav formatındadır ve bu formattaki seslerin bilgisayardaki görüntüleri genelde grafikseldir. Kayıt edilmiş sesin üzerinde çeşitli oynamalar yapmak demek bu grafiksel şekillerin üzerinde oynama yapmak anlamına gelir. Yeni gelişmeye başlayan “REAL TIME SOUND TO NOTE CONVERTER” yazılımları sayesinde artık mikrofondan verdiğimiz seslerin notalarını da görme imkanımız oluyor. Müzik ve Bilgisayar dünyasında devrim sayılabilecek bu yazılımların bir çoğu aslında istenilen kalitede olmasa da Finale programının sunduğu micnotator eklentisinden daha başarılı oldukları söylenebilir. Ancak teknoloji bu hızla gelişmeye devam ederse bilgisayarımızda kayıtlı olan herhangi bir formattaki müziğin tüm partisyonlarını nota olarak görebileceğiz. Profesyonel bir kullanım ve iyi bir teçhizatla böyle bir yazılım kullanılarak Konservatuvar ve Müzik bölümlerine giriş sınavları da yapılabilir[5].8-Kulak Eğitimine İlişkin Yazılımlar:Ülkemizdeki müzik okullarının hemen hepsinde temel amaç öncelikle kulağı eğitmek ise bu tip yazılımların öğrencilere sağlayacağı avantajlar çok fazladır. Yazılımların içinde tek ses, çift ses, üç ses, melodik bellek, ritmik bellek, dikte gibi çalışmalar bulunmaktadır. Bununla ilgili olarak en çok kullanılan program E-Magic in çıkarttığı Hear Master[6] dır. Program bizlere gelişmiş bir çok özellik sunmaktadır. Bu özelliklerden en çok göze çarpanı kendi hazırladığımız çalışmaları program içine ekleyebilme özelliğidir. Yani bir öğretmen öğrencisine istediği tip bir kulak çalışmasını hazırlayıp bir disket içinde verebilecek ve sonuçlarını gözlemleye bilecektir.

Sonuç

Teknoloji bu kadar büyük bir hızla ilerlerken müzikle uğraşan insanların hele ki Konservatuvar veya Müzik Bölümlerinde okuyan öğrencilerin buna kayıtsız kalması veya bundan mahrum kalması çok büyük bir eksiklik olacaktır. Dolayısıyla bu eksikliği doldurabilecek öğretim elemanlarının yetiştirilip müzikte bilgisayar kullanımı ile ilgili derslerin en kısa zamanda açılması gerekmektedir. Ancak böylesi bir dersi açmış olmak için açmamak gerektiğini de düşünüyorum. Gerekli minimum koşullar sağlanmadan (müzik bölümlerinin kendilerine ait bilgisayar laboratuarları veya odaları gibi..) açılan böylesi bir dersin sadece teorik olarak verilmesinin öğrencilere fayda sağlamayacağı kanaatindeyim.