Klarnet'i Tanıyalım...

Batı Avrupa'da 17.yüzyılda kullanılan Chalumeau , klarnetin gelişmemiş ilk şekliydi. Chalumeau sözcüğünün kökeni Fransızca olup, kamışlı nefesli çalgıların genel adıdır. 1700'lü yıllarda Alman çalgı yapımcısı J.C.Denner, Chalumeau'yu geliştirerek klarnetin ilk şeklini oluşturmuştur. Genel olarak Denner'ın Chalumeau'yu geliştirerek klarneti icat ettiği söylenir.

J.C. Denner, klarnetin perdeleri, ses delikleri, ağızlık (bek) kısımlarında yaptığı yeniliklerde klarnetin ilk kez üçüncü ve beşinci armoniklerini kullanılabilecek hale getirmiştir. Klarnet, zaman zaman 18.yüzyılın ilk yarısında da kısıtlı ses bölümleri eklenerek kullanıldı. Bu yüzyılda kısıtlı kullanılmasının nedeni belki de gelişimindeki eksikleri idi.

1800'lü yıllarda birçok orkestrada klarnet kullanılmaktaydı. Oda müziğinde klarnetin yeri, Mozart tarafından pekiştirilmiştir. Solo olarak kullanımı, 1800'lere kadar devam etmiştir.

1800-1840 yılları arası, konçerto seslendirenlerin ve mekanik gelişmelerin yapıldığı yıllardı. 1812'de Ivan Müller, Paris Konservatuar'ına yeni tasarladığı klarneti sundu. Müller'in geliştirildiği bu klarnet, 13 tuşlu olup, Denner'den bu yana yapılmış en gelişmiş klarnet idi.

J.C. Denner, klarnetin perdeleri, ses delikleri, ağızlık (bek) kısımlarında yaptığı yeniliklerde klarnetin ilk kez üçüncü ve beşinci armoniklerini kullanılabilecek hale getirmiştir. Klarnet, zaman zaman 18.yüzyılın ilk yarısında da kısıtlı ses bölümleri eklenerek kullanıldı. Bu yüzyılda kısıtlı kullanılmasının nedeni belki de gelişimindeki eksikleri idi.

1800'lü yıllarda birçok orkestrada klarnet kullanılmaktaydı. Oda müziğinde klarnetin yeri, Mozart tarafından pekiştirilmiştir. Solo olarak kullanımı, 1800'lere kadar devam etmiştir.

1800-1840 yılları arası, konçerto seslendirenlerin ve mekanik gelişmelerin yapıldığı yıllardı. 1812'de Ivan Müller, Paris Konservatuar'ına yeni tasarladığı klarneti sundu. Müller'in geliştirildiği bu klarnet, 13 tuşlu olup, Denner'den bu yana yapılmış en gelişmiş klarnet idi.

Klarnet tarihinde son yenilikçi ise Hyacinthe Klose'dir. 1839 yılında Boehm sistemini bulmuştur. Bu sistem, bilinen sistemler arasında en gelişmiş olanıdır.

Theobald Boehm'in flüt için geliştirdiği bu sistem, örnek alınarak klarnette uygulanmış, Theobald Boehm'den sonra da sistem bu adla anılmaya başlanmıştır. Boehm, ayrıca bir dizi yüzük şeklinde perdeler icat ederek, farklı uzaklıktaki perdelerin açılıp kapanmasını sağlayacak yeni perdeleri keşfetmiştir. 1840 yılından günümüze kadar olan süreç aşağıdaki dönemlere ayrılabilir;

1840-1860 Mekanik gelişme devam etti. Tahta nefesli sazlar, solo eserler ve konser programlarında yer almaya başladı.

1860-1900 solo eserler hemen hemen yok oldu. Klarnet sonatları ve oda eserleri daha çok seslendirildi. 1900-1925 bestecilerin artan talepleri doğrultusunda teknikte büyük ilerlemeler kaydedildi. 1925'ten bu güne üflemeli saz solistleri, radyo ve kayıt programlarına yeniden katılmaya başladılar.
Klarnette kullanılan iki çeşit perde sistemi vardır. Boehm sistemi klarnet, 1830 yılında Boehm flütünden geliştirilmiştir. Bu sistem oluşturulur iken temel düşünce şuydu. Perde yapısının rahat kullanımından ziyade, akustiğin oluşması önemliydi. Eski sistemin ses sorunu ve teknik alandaki yetersizliği de düşünülerek, Boehm sistemi klarnet oluşturulmuştur. Beohm perde sistemi, klarnete tatbik edilmiş en önemli perde sistemidir. Bu sistem, klarnet, saksafon, obua'da kullanılmış ve Fagot'ta melez olarak kullanılmıştır.

Albert sistemde, çapraz parmak pozisyonu kullanılır. Boehm sisteminde ise parmak kullanımı farklıdır. Albert (Auler) sistemi daha çok Almanya, Türkiye ve Balkanlarda tercih edilen bir sistemdir. Albert perde sisteminin, Boehm sisteminden önce yaygın bir kullanımı vardı. Albert (Auler) sistemi klarnette, saksafon'da olduğu gibi silindir delikler de vardır.
Bazı tarihsel görüşler şöyledir; Klarnetin atası chalumeau'dur. İlk gerçek kamışlı sazdır. 1600'lü yılların sonlarında ortaya çıkmıştır. Fazla esnek değildi, sadece 1,5 oktav ses genişliğine sahip idi.

Johann Christoph Denner (Nürnberg) ve oğlu Jacob, klarnete daha fazla ses genişliği kazandıracak oktav perdesini eklediler. Daha çok sesin duyulmasını sağlayan oktav (klarnette 12.perde) perdesiyle klarnet, daha ince seslere çıkabiliyordu. Böylelikle klarnet, diğer tahta nefeslilerden ayırt edici bir ses rengine sahip oldu. Chalumeau üzerinde yapılan bu değişik eklemeler ve ilerlemeler nedeniyle J.C.Denner, klarnetin mucidi diye bilinir.

Klarnetin yapısı, diğer tahta nefeslilerden farklıdır. Klarnet, silindirik bir yapıya sahip iken, diğer tahta nefesliler konik bir yapısal özellik gösterir. 1700'lü yılların sonlarında, klarnette gelişmeye yönelik pekçok iyileştirmeler yapılmıştır. Daha fazla delikler eklenmiş ve ses deliklerinin farklı kesilme şekilleri denenmiştir. Ivan Müller, 13 tuşlu bir klarnet modeli geliştirmiştir. Bu klarnet, 1800'lü yılların sonuna kadar yaygın kullanılmıştır. Klose ve Buffet, flüt parmak sistemini klarnete uyguladılar.

Basset klarnet, (tenor) genellikle FA'ya uyarlanmış bir klarnet olup, Mozart'ın konçertosunu ve Quintet'ini bestelediği klarnet'tir. Arkadaşı Anton Stadler, Baset boru virtüözü idi. Mozart, bu klarnetin yumuşak ve koyu tonuna hayrandı.

Klarnet için yazılmış önemli eserler;

Mozart'ın Konçerto ve Quintet'i, Brahams'ın iki sonatı op.120 ve Quintet'i.

Bazı klarnet icracıları; Anton Stadler (1700'lerin sonu), Richart Muhlfield (1800'lerin ortası ve sonu) ve yakın zamanda da Stanley Drucker (New York Filarmoni Şefi), Richard Stotlzman (bağımsız solist), Larry Combs (Chicago senfoni şefi), James Pyne (Ohio Devlet Üniversitesinde seçkin bir eğitim bilimci), Anthony Gigliotti (Philedelphia şefi ve Temple Üniversitesinde eğitim bilimci) ve Jon Manessa genç solist, Eastman Fakültesinde kayıt sanatçısı.


Yazar Serkan Çağrı

Klarnet (klarinet ya da gırnata), sert ve dayanıklı ağaçlardan genellikle de abanoz ağacından yapılan üflemeli bir çalgı türüdür.
Bir çeşit sert kauçuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır. Klarnetler, beş parçanın birleşmesinden oluşur, bunlar:

• Kafalık (Bek)
• Fıçı (Barel)
• Üst gövde
• Alt gövde
• Kalak

Klarnetin gövdesi silindir biçimindedir. Kalak bölümü ise obuanın kalağına oranla daha geniştir. Dikkatlice yontulup biçimlendirilen bu kamış parçası, ağızlık üzerine takılır. Çalıcının nefesi ile titreşime geçirilen kamış, boru içindeki havayı titreşime geçirerek ses elde edilmesini sağlar. Çalıcının sol eli yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak üzere az bir eğimle yere doğru tutulur.
Flüt ve obuada olduğu gibi, klarnetin gövdesinde de ses deliklerini açmaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardır. 1840 sıralarında "Boehm sistemi" flüte uygulandıktan sonra, Paris konservatuarı öğretim üyesi ve klarnetçi Klosé, bu sistemin klarnete de uygun olduğunu görmüş ve Boehm sistemi klarnete uygulanmıştır. Daha sonra farklı zamanlarda farklı kişiler tarafından bu sistem geliştirilmiştir.


Tarihte

1700’lü yıllarda icat edilen klarnet, tam 50 yıl sonra orkestraya dahil edilmiştir. Hayatı boyunca 41 senfoni yazan Mozart, klarnet için senfoni yazan ilk besteci olmuştur. Türkiye’de ilk klarnet, Donizetti Paşa’nın kurduğu saray bandosunda görülmüştür.

Klarnet türleri

Çok kalabalık olan klarnet ailesinde şu çalgılar vardır:

• La bemol küçük klarnet (yazılan notanın küçük altılı ince sesini duyurur)
• Mi bemol küçük klarnet (yazılan notanın küçük üçlü ince sesini duyurur)
• Re küçük klarnet (yazılan notanın büyük ikili ince sesi duyurur)
• Do klarnet (yazılan notanın aynısını duyurur)
• Si bemol klarnet (yazılan notanın büyük ikili kalın sesini duyurur)
• La klarnet (yazılan notanın küçük üçlü kalın sesini duyurur)
• Basset horn (Fa) (Yazılan notanın tam başli kalın sesini duyurur)
• Mibemol alto klarnet (yazılı notanın büyük altılı kalın sesini dyurur)
• Si bemol bas klarnet (yazılan notanın büyük dokuzlu kalın sesini duyurur)
• La bas klarnet (yazılı notanın 1 oktav ve küçük üçlü kalın sesini duyurur)
• Si bemol kontrabas klarnet (yazılı sesin 2 oktav ve ikili kalın sesini duyurur)

Bu çalgıların tümünün çalınışı aynıdır. Bir tanesinin iyi çalmayı öğrenen, çok kısa bir alışma devresinden sonra, herhangi bir diğerini çalabilir. Yalnızca dört tanesi sürekli orkestrada kullanılır.

1. Mi bemol küçük klarnet
2. Si bemol klarnet
3. La klarnet
4. Si bemol bas klarnet

Bu dört çalgının da dördü birden her yapıtta kullanılmaz. Genellikle besteciler iki sibemol klarnet kullanırlar. Üçlü orkestra kuruluşu ise, bunlara bir de bas klarnet eklenir. Daha büyük orkestralarda mi bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir.
La klarnet Si bemol klarnete çok yakın bir çalgıdır. La klarnetin boyu Si bemol klarnete göre biraz daha uzun, ses rengi biraz daha koyudur. Çalınışı ve ses genişliği aynıdır. Yalnız, Si bemol klarnet yazılı olan notanın büyük ikili kalınını, La klarnet ise küçük üçlü kalınını seslendirir. Besteciler bu iki klarnet türünden birini kullanırlar. Bunun en önemli nedenleri şunlardır:

1. Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa.
2. Yapıtta çok diyez varsa.
3. Klarnet partisinin en kalınından Do diyez sesinin kullanılması gerekiyorsa.

http://upload.wikimedia.org/wikipedi...o_clarinet.jpg
Alto klarnet çeşidi

Ses Genişliği

Klarnetin notaları sol anahtarı üzerine yazılır. Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır. Bu genişlik içinde tüm diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir. Dördüncü ek çizgideli sol notasından daha ince notaların çalınması biraz güç olduğu için bu sesler pek kullanılmaz. Eğer kullanılması isteniyorsa da küçük klarnet kullanılır. En kalın mi notasından bir sonraki oktav içerisindeki si bemol notasına kromatik olarak olarak, aşağıdan yukarıya doğru ses deliklerinin sırasıyla açılması yoluyla elde edilir. Bu Si bemolün incesindeki seslerin elde edilişi, flüt ve obuadakinden biraz farklıdır. Flüt ve obuada en kalındaki esas seslerden sonra gelen sesler, bu esas seslerin ikinci doğuşkanları (bir oktav incesi) olarak, daha incelerde ise, esas seslerin genellikle dördüncü doğuşkanları (iki oktav incesi) olarak elde edilirler. Klarnette ise (gövdesi silindir biçiminde olduğundan) elde edilen doğuşkanlar tek sayılıdır (3, 5, 7, 9). Üçüncü çizgi Si sesi klarnetin yazılı en kalın sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayarı, ayrıca bir yardımcı perde yardımı sonucunda çıkarbılan üçüncü doğuşkanıdır yani 1 oktav ve tam 5'li. bu Si sesinden üçüncü ek çizgi Fa'ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir. Fa'nın daha incesindeki sesler çeşitli yollardan, her klarnetçiye ve klarnet yapısına göre değişebilen yollarla elde edilir.

Klarnetin tınlama bölgeleri

Klarnetin dört farklı tınlama bölgesi vardır:

1. Kalın ses bölgesi : En kalın ses olan Mi'den bir oktav incesi Fa diyez notasına kadar olan bölgedir. Zengin, madeni, gizemli, karanlık ve dramatik sözcükleri ile tanımlanabilir. Bu ses bölgesine "Şalümo" (Chalumeau) bölgesi de denir. "Şalümo" klarnetin atası olan eski bir çalgının adıdır.
2. Kötü sesler : Sol notasından üç yarım perde sonraki si bemol notasına kadar olan bölgedir, klarnetin en kötü sesleridir, zayıf, soluk hemde elde edilmesi biraz daha güçtür.
3. Orta ses bölgesi : Si notasından ikinci ek çizgi Do notasına kadar olan ve klarnetin en güzel sesleridir. Bu bölgeye "klarino" (Clarino) ses bölgesi denir. En güzle ve en etkili klarnet soloları bu ses bölgesinde yazılmıştır. Bu sesler duru, parlak, ılık ve etkileyicidir.
4. İnce ses bölgesi : İkinci ek çizgi Do'dan sonraki daha ince seslerdir. Gür çalındığında sert ve rahatsız edici fakat kısık sesle çalındığında ılık ve yumuşak, flüt ses rengine yakın bir tını özelliği gösterir.

Teknik özellikleri

Klarnet, çeviklik bakımından flüte çok yakındır. Her çeşit hızlı, parlak, gösterişli pasajlar, diziler, arpejler, grupetto ve benzeri figürler, tril ve [tremolo]]lar rahatlıkla çalınabilir. Genellikle tek dil kullanırlar. Çift dil ve üç dil çok zor olduğundan, özel durumlar olmadıkça kullanılmaz. Bir ses bölgesinden başka bir ses bölgesine geniş aralıklı atlamalar, klarnete özgü kolaylıklardan biridir. Ancak hızlı tekrarlanan sesleri çalmakta oldukça sınırlıdır. Klarnetin en önemli özelliklerinden biri de, gürlük kontrölü bakımından son derece yetenekli olmasıdır. Çok kısık sesle ve çok gür sesle çalabilir.

Orkestradaki önemi

Klarnete orkestrada hızlı, akıcı, parlak, gösterişli pasajlardan geniş duygusal ezgilere dek her türlü görev verilir. Duru ve parlak ses rengi ile birleşen etkili kreşendo ve dekreşendo yeteneği, klarnetin "Espressivo" solo pasajlarda sık sık görevlendirilmesine neden olur. Ses rengi diğer tahta üflemelilerle iyi kaynaşır. Başka çalgılardaki temaları katlamak, gerekirse arka plandaki armonileri sağlamak ve eşlik figürlerini seslendirmek klarnetin yapabileceği en önemli görevlerdir.

Türk Klarnetçiler

• Ahmet Kuşgöz
• Alaattin Gözetlik
• Aykut Sütoğlu
• Ayşegül Kirmanoğlu
• Barbaros Erköse
• Bergamalı İsmail
• Burcu Börü
• Burcu Kamacı
• Bülent Altınbaş
• Cemal Gürhan Eteke
• Duygu Figen Varol
• Feza Çetin
• Hamdi Tokay
• Hande Sarıcı
• Hasan Gırnatacı
• Hasan Gizlenci
• Hüsnü Şenlendirici
• İsmail Oytun
• Kadir Ürün
• Klarnet-i İbrahim Efendi
• Mehmet Ayar
• Mustafa Çalar
• Mustafa Kandıralı
• Naci Göçmen
• Nazillili Varol
• Nuri Gün
• Öykü Karadağ
• Özlem Kolat
• Ruhi Günal
• Salih Orak
• Savaş Zurnacı
• Selahattin Kabacı
• Selim Kızılcıklar
• Selim Sesler
• Serkan Çağrı
• Serkan Turnacı
• Seyfettin Sığmaz
• Süleyman Şen
• Şükrü İnci
• Şükrü Kabacı
• Şükrü Tunar
• Tevfik Okşar
• Turgay Özüfler
• Tülay Örser
• Yasemin Salman
• Yüksel Zurna
• Mustafa Özgül

Caz Klarnetistler

• Don Byron
• Sakala Mahato
• Buddy DeFranco
• Eric Dolphy
• Pete Fountain
• Jimmy Giuffre
• Benny Goodman
• Edmond Hall
• Theo Jörgensmann
• John LaPorta
• Perry Robinson
• Tony Scott
• Artie Shaw

teşekkürler

teşekkürler

sol klarneti yazmamısın nedenini öğrene bilirmiyim

Klarnet - Vikipedi kaynak alınmıştır.

bu aleti tasarlıyan kafayı yemiştir herhalde, çok kral yav